သမ္မာဝါစာ

သမ္မာဝါစာ သည် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး အကျင့်မြတ်တရားတွင် တစ်ပါးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ကောင်းစွာပြောဆိုတတ်-ကောင်းစွာပြောဆိုကြောင်းဖြစ်-ချီးမွမ်းအပ်-ကောင်းမြတ်-သော စကားကို ပြောဆိုကြောင်း ဖြစ်-သောတရား (သမ္မာဝါစာဝိရတီစေတသိက်)။ သမ္မာဝါစာ (၄) ပါးရှိ၏။

သမ္မာဝါစာ (၄)ပါး

သမ္မာဝါစာ (၄) ပါးမှာ-

• (၁) မုသာဝါဒဝရတိ၊
• (၂) ပိသုဏဝါစာဝိရတိ၊
• (၃) ဖရုသဝါစာဝိရတိ၊
• (၄) သမ္ဖပ္ပလာပဝိရတိ တို့ဖြစ်ကြသည်။

(၁)မုသာဝါဒဝရတိ

မုသာဝါဒ ဝိရတိ ဆိုသည်မှာ မဟုတ်သည်ကို အဟုတ်ဟူ၍ ယူမှတ်အောင် ပြောဆိုခြင်း, ဟုတ်သည်ကို မဟုတ်ဟူ၍ ယူမှတ်အောင် ပြောဆိုခြင်းသည် မုသာဝါ၏ မည်၏။ ထိုမုသာဝါဒမှ လွတ်ကင်းအောင် ကြဉ်ရှောင်ခြင်းသည် “မုသာဝါဒဝိရတိ” မည်၏။

(၂) ပိသုဏဝါစာဝိရတိ

ပိသုဏဝါစာ ဝိရတိ ဆိုသည်မှာ အချင်းချင်း ယုံကြည်လေးမြတ်၍ နေကုန်ကြသော နှစ်ဦးသောသူတို့ကို အယုံအကြည်အလေးအမြတ်ပျက်အောင် ပြောဆိုခြင်း, စိတ်ဝမ်းကွဲပြားအောင် ပြောဆိုခြင်း, နှစ်ဦးသောသူတို့အကြား၌ ကုန်းတိုက်ခြင်းသည် ပိသုဏဝါစာ မည်၏။ ထိုပိသုဏဝါစာမှ ကြဉ်ရှောင်ခြင်းသည် “ပိသုဏဝါစာဝိရတိ” မည်၏။

(၃) ဖရုသဝါစာဝိရတိ

ဖရုသဝါစာဝိရတိ ဆိုသည်မှာ ဆဲရေးလိုသော ဒေါသစိတ်ဖြင့် သူတစ်ပါးအား အမျိုးကို ထိခိုက်အောင် ဆိုခြင်း, အနွယ်ကို ထိခိုက်အောင်ဆိုခြင်း, သဏ္ဌာန်ကို ထိခိုက်အောင် ဆိုခြင်း, အလုပ်အကိုင်ကို ထိခိုက်အောင်ဆိုခြင်း အစရှိသည်တို့သည် ဖရုသဝါစာ မည်၏။ ထိုဖရုသဝါစာမှ ကြဉ်ရှောင်ခြင်းသည် “ဖရုသဝါစာဝိရတိ” မည်၏။

(၄) သမ္ဖပ္ပလာပဝိရတိ

သမ္ဖပ္ပလာပဝိရတိ ဆိုသည်မှာ လောက၌ ဆန်းကြယ်စွာ လုပ်ကိုင်၍ ထားကြကုန်သော ရာမဇာတ်ဝတ္ထု, အီနောင်ဇာတ်ဝတ္ထု, ငွေတောင်ဇာတ်ဝတ္ထု, ဘာရတဇာတ်ဝတ္ထု အစရှိကုန်သော ဒဏ္ဍာရီဝတ္ထုဇာတ်တို့သည် ရှိကုန်၏၊ ထိုဇာတ်ဝတ္ထုတို့၌ ကြားနာသောသူတို့အား အလိမ္မာတိုးပွားရန် အတ္ထနှင့် စပ်ယှဉ်သောစကား, ဓမ္မနှင့် စပ်ယှဉ်သောစကား, ဝိနယနှင့် စပ်ယှဉ်သောစကားဟူ၍ မပါမရှိ၊ သက်သက်အားဖြင့် စိတ်ပျော်မွေ့ဖွယ်တို့ကို လုပ်ကြံထားသော စကားမျိုးသာ ပါရှိ၏။

အတ္ထ, ဓမ္မ, ဝိနယ

“အတ္ထနှင့် စပ်ယှဉ်သောစကားမျိုး” ဆိုသည်မှာ အသက်ရှည်ခြင်း, အနာကင်းခြင်း, ဓမ္မိယလဒ္ဓဖြစ်သော စည်းစိမ်ချမ်းသာတို့ကို ရနိုင်ခြင်း အစရှိသော ပစ္စုပ္ပန်အကျိုး, နောက်ဘဝတို့၌ လူ့ချမ်းသာကို ရခြင်း အစရှိသော ကောင်းကျိုးချမ်းသာကို ပြဆိုသော စကားမျိုး ဖြစ်သည်။

“ဓမ္မနှင့် စပ်ယှဉ်သောစကားမျိုး” ဆိုသည်မှာ ထိုအကျိုးတို့ကို ရရာရကြောင်း ဖြစ်သော နည်းလမ်း ဥပဒေသစကားမျိုး ဖြစ်သည်။

“ဝိနယနှင့် စပ်ယှဉ်သောစကား” ဆိုသည်မှာ လူ့ကျင့်ဝတ်တရား, ရှင်ကျင့်ဝတ်တရားတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော စကားမျိုး, လောဘကို ဖြေဖျောက်ရန် တရားမျိုး, ဒေါသကို ဖြေဖျောက်ရန် တရားမျိုး စသည်ဖြစ်သည်။

ဤ “အတ္ထ, ဓမ္မ, ဝိနယ” တို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော စကားမျိုးတို့သည် ထိုဇာတ်ဝတ္ထုတို့၌ မပါရှိကုန်၊ ထိုသို့သော ဒဏ္ဍာရီဇာတ်ဝတ္ထုများကို သူတစ်ပါးတို့အား ဟောပြောခြင်းသည် သမ္ဖပ္ပလာပမည်၏။ ထိုသမ္ဖပ္ပလာစကားမျိုးမှ လွတ်ကင်းအောင် ကြဉ်ရှောင်ခြင်းသည် “သမ္ဖပလ္လာပဝိရတိ” မည်၏။

၂၃ ပါးသော တိရစ္ဆာနကထာ စကားမျိုးသည်လည်း သမ္ဖပ္ပလာပ သာမညမျိုး မည်၏။

အတ္ထ, ဓမ္မ, ဝိနယတို့၌ အလိမ္မာပွားစီးခြင်းကို အလိုရှိကုန်သော သူတို့သည် ထို ၃၂ ပါးသော တိရစ္ဆာနကထာ စကားမျိုးတို့နှင့် အချိန်နာရီကုန်ခြင်းကို ဝေးစွာကြဉ်ရှောင်ကြကုန်ရာ၏။ သမထဘာဝနာ, ဝိပဿနာဘာဝနာ အလုပ်များကို တည်ထောင်ကြကုန်သော သူတို့သည်မူကား အတ္ထ, ဓမ္မ, ဝိနယနှင့် စပ်ယှဉ်သော စကားမျိုးတို့ကိုသော်လည်း အတိုင်းအရှည်သိ၍ ပြောဆိုကြကုန်ရာ၏။

လောကီ, လောကုတ္တရာသမ္မာဝါစာ

ဤ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိ = မုသားစကားမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော တရားတို့သည် ဤ မုသာဝါဒ စသည့် ဝစီဒုစရိုက်တို့မှ ရှောင်ကြဉ်ကြောင်းသညာတို့၏ ထူးထွေကွဲပြားသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အရိယမဂ်၏ ရှေးအဖို့ ဖြစ်သော ပုဗ္ဗဘာဂ သတိပဋ္ဌာနမဂ်ဟူသော လောကီသတိပဋ္ဌာန်ကျင့်စဉ်ပိုင်း၌ သမ္မာဝါစာလည်း ထူးထွေကွဲပြားမှု ရှိ၏။

အရိယမဂ်အခိုက်၌ကား ဤ ဝစီဒုစရိုက် (၄)ဌာနတို့၌ ဖြစ်သော ဒုဿီလျ = သီလမရှိသူ ဖြစ်ကြောင်း အကုသိုလ်စေတနာ၏ သွားရာလမ်းကြောင်းကို အကြွင်းမဲ့ ဖြတ်တောက်ပစ်လိုက်ခြင်းအားဖြင့် နောင်တစ်ဖန် မဖြစ်ခြင်းကို ပြီးစီးစေသည်၏ အစွမ်းဖြင့် မဂ္ဂင်္ဂ = အရိယမဂ်၏ အင်္ဂါကို ပြည့်စေလျက် တစ်မျိုးတည်း တစ်ပါး တည်းသာ ဖြစ်သော ကုသိုလ်ဖြစ်သော ဝိရတိသည် ဖြစ်ပေါ်လာ၏၊ ဤ ကုသလဝိရတိသည် သမ္မာဝါစာ မည်၏။

ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်

• သမ္မာကမ္မန္တ
• သမ္မာအာဇီဝ