ဆန္ဒ (ဗုဒ္ဓဘာသာ)
[၁] (၁) အာရုံကို-အလိုရှိခြင်း–လိုလားခြင်း-တောင့်တခြင်း–ရှာမှီးခြင်း။ (ဆန္ဒစေတသိက်) [၂]
(၂) အာရုံကို တပ်မက် လိုချင်ခြင်း။ (လောဘစေတသိက်) [၃]
(၃) အားထုတ်လိုခြင်း၊ ကြိုးစားလိုခြင်း။ (ဝီရိယစေတသိက်) [၄] ဝီရိယစ္ဆန္ဒ [၅]လည်း ကြည့်။
(၄) မှားယွင်းစွာ ယူလိုခြင်း။ (ဒိဋ္ဌိစေတသိက်) [၆] ဧကန္တဆန္ဒ [၇] ကြည့်။
(၅) အလို- သဘော-တူခြင်း။ (ဆန္ဒသည် တဏှာဆန္ဒ, ဒိဋ္ဌိဆန္ဒ, ဝီရိယစ္ဆန္ဒ, ဓမ္မစ္ဆန္ဒ (ကတ္တုကမျတာဆန္ဒ) စသည်ဖြင့် များစွာ ရှိသည်။ [၈]။ [၉][၁၀]
ကတ္တုကမျတာဆန္ဒ ပြင်ဆင်ရန်
- ထိုတွင် ကတ္တုကမျတာဆန္ဒသည် အာရုံကို ပြုလိုခြင်းသဘော လက္ခဏာ,
- အာရုံကို ရှာမှီးခြင်း ကိစ္စရသ
- အာရုံကိုအလိုရှိသည်၏ အဖြစ်ဟူသော ပစ္စုပဋ္ဌာန်,
- အာရုံလျှင် နီးစွာသော အကြောင်းရင်းဟူသော ပဒဋ္ဌာန် ရှိသည်။
ဤကတ္ထုကမျတာဆန္ဒ၏ အာရုံကို လိုလားတောင့်တမှုသည် စိတ်၏ အာရုံဘက်သို့ လက်လှမ်းနေ သည်နှင့် တူသည်။ [၁၁]
ဤ ကတ္တုကမျတာ ဆန္ဒကိုပင်လောဘနှင့်ယှဉ်ခိုက် တဏှာဆန္ဒ (ကာမစ္ဆန္ဒ), ဒေါသနှင့်ယှဉ်ခိုက် ပဋိဃစ္ဆန္ဒ-ဟု ခေါ်သည်။ [၁၂]
ကောသဇ္ဇ, ဥဒ္ဓစ္စ, ထိနမိဒ္ဓ, ကာမဝိတက်တို့နှင့် ယှဉ်ခိုက် အစဉ်အတိုင်း အတိလီနစ္ဆန္ဒ အတိပ္ပဂ္ဂဟိတစ္ဆန္, သံခိတ္တဆန္ဒ ဝိက္ခိတ္တဆန္ဒ ဟု ခေါ်သည်။ [၁၃]
အလောဘ, အဒေါသ, အမောဟတို့နှင့် ယှဉ်ခိုက် အစဉ်အတိုင်း နေက္ခမ္မ, အဗျာပါဒစ္ဆန္ဒ, အဝိဟိံသာဆန္ဒ ဟုလည်း ခေါ်သည်။ [၁၄][၁၀]
ကိုးကား ပြင်ဆင်ရန်
- ↑ ဆန္ဒ (ပု) [ဆန္ဒ+အ။ ဆန္ဒ၊ ဣစ္ဆာယံ ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော။ ဓာန်၊ဋီ၊၁၆၂။ ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော၊ အာရမ္မဏေန အတ္ထိကတာ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၁၄၆။ ဆန္ဒနံ အာရမ္မဏပရိယေသနံ ဆန္ဒော၊ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော။ အနုဋီ၊၂၊၂၂၇။]
- ↑ (၁) အာရုံကို-အလိုရှိခြင်း “လိုလားခြင်း တောင့်တခြင်း–ရှာမှီးခြင်း (ဆန္ဒစေတသိက်)။ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ။ ဒီ၊၃၊၁၈၅။ ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ “ယော ဆန္ဒော ဆန္ဒိကတာ ကတ္တုကမျတာ ကုသလော ဓမ္မစ္ဆန္ဒော” တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ကတ္တုကမျတံ ဇနေတိ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၉။ ဆန္ဒော ဇာယတီ (မ၊၂၊၁၄၅)တိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒော ဇာယတိ။ ဇာယတိ။ မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၄။ ဆန္ဒဿ သမုဒယော (ပဋိသံ၊၂၀၂-၃) တိ ဓမ္မစ္ဆန္ဒဿ သမုဒယော။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။ (မ၊၁၊၃၀၊ ၈၉၊ ၂၆၀-၁။ မ၊၂၊၂၀၃-၂၁၈၊ ၂၂၀၊ ၃၈၅-၆။ မ၊၃၊၇၅၊ ၂၉၄-၅။ သံ၊၁၊၂၀၄၊ ၃၅၁၊ ၃၆၃။ သံ၊၂၊၅၃၈။ သံ၊၃၊၁၇၃၊ ၂၁၄၊ ၂၃၄၊ ၂၅၂။ အံ၊၁၊၄၁၊ ၁၇၄၊ ၂၃၀၊ ၂၄၂၊ ၃၀၁၊ ၃၂၂၊ ၃၈၆၊ ၄၀၅၊ ၅၁၆၊ ၅၇၉။ အံ၊၂၊၂၇၂၊ ၃၇၆၊ ၃၈၄။ အံ၊၃၊၁၃၉၊ ၁၇၃၊ ၂၅၄၊ ၃၃၀။ အဘိ၊ဝိ၊၂၁၆–၂၂၈။ ပဋိသံ၊ ၁၉၊ ၄၀၊ ၇၂၊ ၁၈၀၊ ၂၈၂။ ဓမ္မ၊၃၀။ ဝိာမာန၊၂၉။ ထေရ၊၂၇၂၊ ၃၄၁။ အပ၊၁၊၃၄၆။ အပ၊၂၊၆၃။ မဟာနိ၊၃၂၊ ၉၁၊ ၂၉၄၊ ၃၁၃။ စူဠနိ၊၈၀၊ ၂၉၆။ ဇာ၊၁၊၃၅၈။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၊ ၁၄၂။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၀၊ ၆၇၊ ၁၇၆။ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၁၊ ၁၄၅။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇။ မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၊ ၁၆၈၊ ၂၉၁။ မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅၉။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၈။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၆၊ ၂၈၆။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၄၊ ၃၆၂၊ ၃၈၃။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၈၊ ၂၁၄၊ ၃၂၅၊ ၃၆၇။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၉၊ ၁၃၉။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၆။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၆၊ ၂၉၀-၁။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၀။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅၊ ၁၀၀၊ ၁၅၅၊ ၁၉၄၊ ၂၆၂၊ ၃၀၀။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၇၊ ၂၆၆။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၇၂၊ ၂၆၄၊ ၃၁၃။ ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၇။ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄။ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၀၄။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၊ ၃၅၉။ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈-၉၊ ၂၉၊ ၁၅၇၊ ၃၄၂။ စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၃။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၃။ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၇၀။ ဝဇိရ၊၁၅၀။ သာရတ္ထ၊၂၊၁၉၀။ ကင်္ခါ၊ဋီ၊သစ်။ ၂၅၄။ ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၄၁။ ဒီ၊ဋီ၊၃၊၂၁၇။ မ၊ဋီ၊၁၊၁၀၅။ မ၊ဋီ၊၂၊၇၊ ၅၄။ မ၊ဋီ၊၃၊၈။ သံ၊ဋီ၊၂၊၅၁၁။ အံ၊ဋီ၊၁၊၁၃၂၊ ၂၂၀၊ ၂၄၆။ မူလဋီ၊၁၊၉၃၊ ၁၂၂၊ ၁၃၅။ မူလဋီ၊၂၊၁၆၂။ အနုဋီ၊၂၊၁၆၂။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၀၀၊ ၃၁၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၁၄၆။)
- ↑ (၂) အာရုံကိုတပ်မက် လိုချင်ခြင်း (လောဘစေတသိက်)။ တတ္ထ ဆန္ဒ ဇနေဟီ (ဒီ၊၂၊၁၅၅) တိ ပေမံ ဥပ္ပါဒေဟိ ရတိံ ကရောဟိ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၆။ ဆန္ဒ ဇနေဟီ တိ ဧတ္ထ ဆန္ဒသဒ္ဒေါ တဏှာပရိယာယောတိ အာဟ “ပေမံ ဥပ္ပါဒေဟီ” တိ။ ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၀၂။ (ဝိ၊၂၊၅၆-၇။ ဝိ၊၃၊၂၈။ ဒီ၊၂၊၅၀။ ဒီ၊၃၊၁၄၇။ မ၊၁၊၁၇၄၊ ၂၄၉။ မ၊၃၊၈၂၊ ၃၄၃။ သံ၊၁၊၁၆၊ ၁၉၉။ သံ၊၂၊၁၃၁၊ ၁၄၅-၆၊ ၁၅၅၊ ၁၆၂-၅၊ ၂၇၅၊ ၃၅၇-၈၊ ၃၆၀-၁-၃၊ ၃၉၉၊ ၅၁၁။ အံ၊၁၊၇၂၊ ၂၆၇-၈၊ ၃၂၅။ အံ၊၂၊၄၄၊ ၃၅၉။ အံ၊၃၊၂၀၁။ အဘိ၊ဝိ၊၂၆၆၊ ၃၉၀။ ပဋိသံ၊၁၀၃-၄။ ဣတိဝုတ်၊၂၁၈။ သုတ္တနိ၊၃၀၄-၈။ ဝိမာန၊၂၉။ မဟာနိ၊၂၊၃၊၄၂၊ ၁၄၀၊ ၁၅၂၊ ၂၀၁၊ ၂၃၉၊ ၂၆၀၊ ၃၃၆၊ ၄၁၀။ စူဠနိ၊၃၆၊ ၁၄၈၊ ၁၅၇။ အပ၊၂၊၂၂၇။ ဇာ၊၁၊၄၃၊ ၇၆၊ ၂၃၂-၄၊ ၂၆၀။ ဇာ၊၂၊၁၁၊ ၁၀၇၊ ၁၂၇-၈-၉။ နေတ္တိ၊၉၇။ ပေဋကော။ ၂၀၁၊ ၂၁၂-၈၊ ၂၃၄၊ ၃၃၁။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၊ ၁၁၃။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၊ ၁၄၂။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။ ကင်္ခါ၊၂၉၃ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၀။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၇။ မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၃၊ ၁၀၇။ မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၆၄။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၀။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၃၊ ၂၁၄၊ ၂၃၈။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၈၊ ၁၀၅၊ ၂၈၉။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၅။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၊ ၂၃၂၊ ၂၆၂၊ ၃၁၅။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၊ ၂၇၄။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၃။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၃၊ ၈၅၊ ၁၁၀၊ ၁၁၂၊ ၃၀၀။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၁။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၃၆။ ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၀၊ ၇၈။ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၀၊ ၂၀၈။ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၄၊ ၁၂၉။ ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၀၉။ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၀၊ ၁၀၄။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃။ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၂၊ ၁၃၇။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၊ ၁၄-၅၊ ၅၂၊ ၁၄၁။ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၄၉၊ ၁၁၉။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁၆။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၁၉၊ ၂၁၆။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၅၆၊ ၄၃၀၊ ၄၈၈-၉၊ ၄၉၂-၃။ ဝဇိရ၊၂၉၉၊ ၅၇၁။ သာရတ္ထ၊၁၊၄၄-၉၊ ၃၀၉။ သာရတ္ထ၊၂၊၁၇၂။ ဝိမတိ၊၁၊၁၅၊ ၇၁၊ ၂၀၆။ ဝိမတိ၊၂၊၁၃၊ ၅၄။ ကင်္ခါ၊ဋီ၊သစ်၊၃၆၂။ ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၂။ သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၆၂၊ ၄၃၁။ ဒီ၊ဋီ၊၃၊၁၃၀၊ ၂၆၇။ မ၊ဋီ၊၃၊၈၊ ၂၈၄။ သံ၊ဋီ၊၂၊၁၄၂။ အံ၊ဋီ၊၁၊၇၃။ အံ၊ဋီ၊၂၊၂၄၁၊ ၃၄၀။ အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၉၊ ၂၉၂။ မူလဋီ၊၁၊၁၁၉။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၆၄။ နေတ္တိ၊ဝိ၊၂၈၃။)
- ↑ (၃) အားထုတ်လိုခြင်း၊ ကြိုးစားလိုခြင်း။ (ဝီရိယ စေတသိက်) ဆန္ဒ ဇနေတီ (ဒီ၊၂၊၂၅၀) တိ တေသံ အနုပ္ပါဒကပဋိပတ္တိသာဓကံ ဝီရိယစ္ဆနွံ ဇနေတိ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၃။ တမှိ ဆန္ဒ ကယိရာထ။ ဓမ္မ၊၃၀။ တမှိ ပုညေ ဆန္ဒံ ရုစိံ ဥဿာဟံ ကရောထေဝ။ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇။ (သံ၊၃၊၈။ စူဠနိ၊၉၁။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၂။ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၂၅။)
- ↑ (သံ၊ဋီ၊၂၊၄၀၁)
- ↑ (၄) မှားယွင်းစွာယူလိုခြင်း (ဒိဋ္ဌိ-စေတသိက်)။
- ↑ (ဒီ၊၂၊၂၂၅)
- ↑ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၆
- ↑ (၅) အလို–သဘော-တူခြင်း။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တာ ဧကဿ ဆန္ဒ အဒံသု။ ဝိ၊၂၊၁၉၉။ (၂၀၀-၁၊ ၂၉၈။ ဝိ၊၃၊၁၆၃၊ ၄၃၇။ ဝိ၊၄၊၂၂၀။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၅၊ ၃၂၃။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၉၊ ၁၂၄။ ကင်္ခါ၊၂၅၉။ ဝဇိရ၊၃၃၈-၉၊ ၃၈၅၊ ၄၆၄။ သာရတ္ထ၊၃၊၉၅။ ကင်္ခါ၊ဋီ၊ဟောင်၊၈၊ ၁၀၃။ ကင်္ခါ၊ဋီ၊သစ်၊၁၅၆။ အံ၊ဋီ၊၂၊၅၁။)
- ↑ ၁၀.၀ ၁၀.၁ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၇
- ↑ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၆-၇။
- ↑ မ၊၁၊၁၇၄။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။ မ၊ဋီ၊၂၊၇၈။
- ↑ သံ၊၃၊၂၄၂-၃။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၉။
- ↑ ပေဋကော။ ၂၇၀။)