ဘီလာရုဇ်နိုင်ငံ
ကိုဩဒိနိတ်: 53°N 27°E / 53°N 27°E
ဘီလာရုဇ်နိုင်ငံ (တရားဝင်အခေါ်အားဖြင့် ဘီလာရုဇ်သမ္မတနိုင်ငံ) သည် အရှေ့ဥရောပတွင် ရှိသော ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ [၉] အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများမှာ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် ရုရှားနိုင်ငံ၊ တောင်ဘက်တွင် ယူကရိန်းနိုင်ငံ၊ အနောက်ဘက်တွင် ပိုလန်နိုင်ငံ၊ အနောက်မြောက်ဘက်တွင် လစ်သူယေးနီးယားနိုင်ငံ နှင့် လတ်ဗီယာနိုင်ငံ တို့ဖြစ်ကြသည်။ မြို့တော်မှာ မင့်စ် (Minsk) မြို့ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံဧရိယာ ၂၀၇,၆၀၀ စတုရန်း ကီလိုမီတာ၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ သစ်တောများဖြစ်သည်။[၁၀]အဓိကစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများမှာ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ထုတ်လုပ်ရေး တို့ဖြစ်သည်။
ဘီလာရုဇ်သမ္မတနိုင်ငံ
| |
|---|---|
 အလံတော်
.svg) National emblem
| |
နိုင်ငံတော် သီချင်း: Дзяржаўны Гімн Рэспублікі Беларусь Dziaržaŭny Himn Respubliki Bielaruś (အင်္ဂလိပ်: "State Anthem of Belarus") | |
.svg)  ဘီလာရုဇ်နိုင်ငံ၏ တည်နေရာ (green) ဥရောပတိုက်အတွင်း (dark grey) – [Legend] | |
| မြို့တော် နှင့် အကြီးဆုံးမြို့ | မင့်စ်မြို့ |
| ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ | |
| Recognized minority language | |
| လူမျိုးစု (2019) |
|
| ကိုးကွယ်မှု |
|
| လူမျိုး | Belarusian |
| အစိုးရ | ပြည်ထောင်စု သမ္မတ သမ္မတနိုင်ငံစနစ် |
• သမ္မတ | အလက်ဇန္ဒား လူကာရှင်ကို (disputed)[၁][၂] |
| ရိုမန် ဂါလော့ဗ်ရှန်ကာ[၃] | |
| ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | အမျိုးသားလွှတ်တော် |
| Council of the Republic | |
| House of Representatives | |
| လွတ်လပ်ရေးရ ရုရှားနိုင်ငံမှ | |
• ကြေညာခဲ့ | ၁၉၁၈ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက် |
• USSRမှ | ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက် |
• အသိအမှတ်ပြုခဲ့ | ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၆ ရက် |
| ၁၉၉၄ ခုနှစ် မတ်လ ၁၅ ရက် | |
| ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက် | |
| ဧရိယာ | |
• စုစုပေါင်း | ၂၀၇,၅၉၅ km2 (၈၀,၁၅၃ sq mi) (အဆင့်: ၈၄) |
• ရေထု (%) | ၁.၄% (၂.၈၃၀ km2 or ၁.၀၉၃ sq mi)b |
| လူဦးရေ | |
• ၂၀၂၁ ခန့်မှန်း | Failed to render property population: population property not found. (အဆင့် - ၉၆) |
• ၂၀၁၉ သန်းခေါင်စာရင်း |  ၉,၄၁၃,၄၄၆ |
• သိပ်သည်းမှု | ၄၅.၈/km2 (၁၁၈.၆/sq mi) (အဆင့် - ၁၄၂) |
| GDP (PPP) | ၂၀၂၀ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း |  $၁၈၅.၈၈၉ billion[၄] (အဆင့် - ၆၉) |
• Per capita | $၁၉,၇၅၈[၄] (အဆင့် - ၆၆) |
| GDP (nominal) | ၂၀၂၀ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $၅၇.၇၀၈ billion[၄] (အဆင့် - ၇၅) |
• Per capita | $၆,၁၃၃[၄] (အဆင့် - ၈၄) |
| Gini (၂၀၁၈) |  25.2[၅]နိမ့် |
| HDI (၂၀၁၉) |  ၀.၈၂၃[၆]အလွန်မြင့် · ၅၃ |
| ငွေကြေး | ဘီလာရုဇ် ရူဘယ် (BYN) |
| အချိန်ဇုန် | MSK[၇] (UTC+3) |
| ရက်စွဲပုံစံ | dd.mm.yyyy |
| ယာဉ်ကြောစနစ် | ညာ |
| တယ်လီဖုန်းကုဒ် | +375 |
| Internet TLD | |
ဝက်ဘ်ဆိုဒ် belarus.by | |
| |
၂၀ ရာစုနှစ်အထိ ဘယ်လာရုစ်သည် Principality of Polotsk၊ Grand Duchy of Lithuania၊ ရုရှားအင်ပါယာ နှင့် Polish–Lithuanian Commonwealth စသော အခြားသောတိုင်းပြည်များ၏ နယ်မြေဖြစ်ခဲ့သည်။ ရုရှားတော်လှန်ရေး ပြီးနောက်တွင် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုဝင် သမ္မတနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်လာသည်။ လက်ရှိနယ်မြေ ပိုင်ဆိုင်မှုမှာ ၁၉၃၉ ပိုလန်ကို ရုရှားတို့ သိမ်းပိုက်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် ဒုတိယပိုးလစ်ရှ်သမ္မတနိုင်ငံမှ နယ်မြေအချို့ပါ ထပ်မံရရှိပြီး ဘယ်လိုရုရှားဆိုဗီယက်ဆိုရှယ်လစ်သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ [၁၁][၁၂][၁၃][၁၄][၁၅][၁၆] ၎င်း၏နယ်မြေရောတိုင်းပြည်ပါ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင် လုံးဝပျက်စီးခဲ့သည်။ တိုင်းပြည်လူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံခန့် သေဆုံးခဲ့ပြီး စီးပွားရေးရင်းမြစ် ထက်ဝက်ကျော် ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။ [၁၇] စစ်ပြီးခေတ်တွင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခဲ့သည်။ စစ်ဒဏ်ကို ခါးစည်းခံခဲ့ရသော ဘယ်လာရုစ်သည် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ကြီး၏ မူလတည်ထောင်သူ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့သည်။
ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုပြိုကွဲခြင်း (၁၉၈၅-၁၉၉၁) ဖြစ်ပွားစဉ်ကာလ ၁၉၉၀ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ (၂၇)ရက်တွင် ဘယ်လာရုစ်ပါလီမန်မှ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်မှုကို ကြေညာခဲ့သည်။ ၁၉၉၁၊ ဩဂုတ်လ (၂၅)ရက်တွင် လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့သည်။ အလက်ဇန္ဒားလူကာရှင်ကို (Alexander Lukashenko) သည် ၁၉၉၄မှစ၍ သမ္မတဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ခုနှစ်မှစ၍ ဘယ်လာရုစ်နှင့် ရုရှားတို့သည် ပိုမိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအတွက် စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့ကြသည်။ ဘယ်လာရုစ်သည် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံများဓနသဟာယအဖွဲ့ (Commonwealth of Independent States) ၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအနက် လူသားဖွံ့ဖြိုးမှုအညွှန်းကိန်း (Human Development Index) အမြင့်မားဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည်။
ဘယ်လာရုစ်လူဦးရေ၏ ၉.၄၉%ခန့်သည် မြို့ပြတွင်နေထိုင်ကြသည်။ [၁၈] ၈၀%ကျော်သည် ဒေသခံဘယ်လာရုစ်များ၊ ရုရှား၊ ပိုးလ် နှင့် ယူကရိန်းလူမျိုးများဖြစ်ကြသည်။ ၁၉၉၅ခုနှစ် ဆန္ဒခံယူပွဲမှစ၍ ဘယ်လာရုစ်တွင် တရားဝင် ရုံးသုံးဘာသာစကား (၂)မျိုး ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ ဘယ်လာရုစ်ဘာသာနှင့် ရုရှားဘာသာတို့ဖြစ်ကြသည်။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် နိုင်ငံတော်၏ ကိုးကွယ်ရာဘာသာကို အတိအကျပြဋ္ဌာန်းထားခြင်းမရှိပေ။ ရုရှားအော်သိုဒေါက်ကျောင်းတော်ဂိုဏ်းမှာ အများစု ကိုးကွယ်ကြသောဘာသာဖြစ်သည်။ ဒုတိယအများဆုံးမှာ ရိုမန်ကက်သလစ်ဂိုဏ်းဝင်များဖြစ်သည်။
ဝေါဟာရရင်းမြစ်
ပြင်ဆင်ရန်ဘီလာရုဇ် ဟူသောဝေါဟာရသည် ဘဲလ် (အဖြူ) နှင့် ရုစ် (ရုရှား) ဟူသော စကားလုံးများနှင့် ပေါင်းစပ်ထားရာ "ရုရှားဖြူ" ဟူ၍အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ အချို့သောဘာသာစကားများတွင် ဤနိုင်ငံကို "ရုရှားဖြူနိုင်ငံ" ဟုခေါ်ဆိုကြသည်။
နိုင်ငံရေး
ပြင်ဆင်ရန်အစိုးရအဖွဲ့
ပြင်ဆင်ရန်စီးပွားရေး
ပြင်ဆင်ရန်ပထဝီဝင်အနေအထား
ပြင်ဆင်ရန်ရာသီဥတု
ပြင်ဆင်ရန်လူဦးရေနှင့်လူမျိုးများ
ပြင်ဆင်ရန်ယဉ်ကျေးမှု
ပြင်ဆင်ရန်စစ်တပ်
ပြင်ဆင်ရန်ပညာရေး
ပြင်ဆင်ရန်ကျန်းမာရေး
ပြင်ဆင်ရန်ခရီးသွားလုပ်ငန်း
ပြင်ဆင်ရန်ကိုးကား
ပြင်ဆင်ရန်- ↑ Belarus leader Lukashenko holds secret inauguration amid continuing protests (23 September 2020)။
- ↑ Belarus: Mass protests after Lukashenko secretly sworn in။ BBC News (23 September 2020)။
- ↑ Lukashenko appoints new government (19 August 2020)။ 16 August 2021 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 13 July 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ ၄.၀ ၄.၁ ၄.၂ ၄.၃ World Economic Outlook Database, October 2020။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့။ 5 May 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ GINI index (World Bank estimate) – Belarus။ ကမ္ဘာ့ဘဏ်။ 22 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF)။ United Nations Development Programme။ 15 December 2020။ pp. 343–346။ ISBN 978-92-1-126442-5။ 22 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Time Zone & Clock Changes in Minsk, Belarus။
- ↑ Icann Адобрыла Заяўку Беларусі На Дэлегаванне Дамена Першага Ўзроўню З Падтрымкай Алфавітаў Нацыянальных Моў.Бел။ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၁ တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ UN Statistics Division (2010-04-01)။ Standard Country and Area Codes Classifications (M49)။ United Nations Organization။ 2010-04-22 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Belarus: Window of Opportunity (see Table 15, page 66) (PDF)။ United Nations။ 10 January 2015 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 19 May 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Abdelal၊ Rawi (2001)။ National purpose in the world economy: post-Soviet states in comparative perspective။ Cornell University Press။ 2009-11-10 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Taylor & Francis Group (2004)။ Europa World Year, Book1။ Europa publications။ 2009-11-10 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Клоков В. Я. Великий освободительный поход Красной Армии. (Освобождение Западной Украины и Западной Белоруссии).-Воронеж, 1940.
- ↑ Минаев В. Западная Белоруссия и Западная Украина под гнетом панской Польши.—М., 1939.
- ↑ Трайнин И.Национальное и социальное освобождение Западной Украины и Западной Белоруссии.—М., 1939.—80 с.
- ↑ Гісторыя Беларусі. Том пяты.—Мінск, 2006.—с. 449–474
- ↑ Axell၊ Albert (2002)။ Russia's Heroes, 1941–45။ Carroll & Graf Publishers။ p. 247။ ISBN 078671011X။ Cite has empty unknown parameter:
|coauthors=(အကူအညီ) - ↑ About Belarus – Population။ United Nations Office in Belarus (2003)။ 17 October 2007 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2007-10-07 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။