မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၆၂-ပါး

ဒိဋ္ဌိ ၆၂-ပါးသည်—

• (၁) ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိက = ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိ,
• (၂) အပရန္တကပ္ပိက = အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိ-အားဖြင့် ၂-ပါးရှိ၏ ။

ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိက = ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိ

ထိုတွင်— ရှေးအတိတ် ခန္ဓာ အဖို့အစုကို တဏှာ, ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် ကြံစည်တွေးဆတတ်သော အယူ, သို့မဟုတ်-ရှေးအတိတ် ခန္ဓာအဖို့အစုသို့ အစဉ်လိုက်တတ်သော အယူသည် “ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိက = ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိ”မည်၏ ။

ယင်းသည်—

• သဿတ(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ ၄-ပါး,
• ဧကစ္စသဿတ, ဧကစ္စအသဿတ (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ ၄-ပါး,
• အန္တာနန္တ(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ ၄-ပါး,
• အမရာဝိက္ခေပိက(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ ၄-ပါး,
• အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိက (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ ၂-ပါးအားဖြင့် ၁၈-ပါး အပြား ရှိ၏။

သဿတ(ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ

ယင်းတွင်—ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဉ်တို့တွင် တစ်ပါးပါးကို “အတ္တ လောက”ဟု ယူ၍ “ယင်းအတ္တ, လောကသည် မြဲ၏”ဟုယူသော အယူသည် “သဿတ(ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ”မည်၏ ။

ယင်းသည်—

• (၁) ဘဝ ၁-သိန်းကို အောက်မေ့နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကို အကြောင်းပြု၍ “အတ္တ, လောကသည် မြဲ၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၂) ၁၀-ကမ္ဘာကို အောက်မေ့နိုင်သော ယင်း-ဉာဏ်ကို အကြောင်းပြု၍ “အတ္တ, လောကသည် မြဲ၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၃) ကမ္ဘာ ၄၀-ကို အောက်မေ့နိုင်သော ယင်း-ဉာဏ်ကိုပင် ကြောင်းပြု၍ “အတ္တ, လောကသည် မြဲ၏” ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၄) ဈာန်, အဘိညာဉ် မရပဲ စိတ်ကူးယဉ် သက်သက်ဖြင့် ကြံစည် တွေးဆတတ်သော ဝိတက်ကို အကြောင်းပြု၍ “အတ္တ, လောကသည် မြဲ၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ-အားဖြင့် ၄-ပါးရှိ၏ ။

ဧကစ္စသဿတ, ဧကစ္စအသဿတ(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ

“အချို့သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရသည် မြဲ၏၊ အချို့သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရသည် မမြဲ”ဟု ယူသော အယူသည် “ဧကစ္စသဿတ, ဧကစ္စအသဿတ(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ”မည်၏ ။

ယင်းသည်လည်း— (၁) ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇ ပဌမဈာန်ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ မဟာကပ် ၃-ဖို့ ၁-ဖို့, ဗြဟ္မပုရောဟိတ ပဌမဈာန်ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ မဟာကပ်ထက်ဝက်နေခဲ့၍ ဤလူ့ဘုံ၌ ဖြစ်ပြီးလျှင် ရဟန်းပြုကာ တရားရှာခဲ့သော် ယင်း-ပဌမ ဈာန် ၂-ဘုံဟူသော ရှေးဘဝက နေအပ်ဘူးသော အတ္တဘော(ပုဗ္ဗေနိဝါသ)ကို အောက်မေ့နိုင်၏၊ ထို့ထက်အလွန် မအောက်မေ့နိုင်။ ထို့ကြောင့် “မဟာဗြဟ္မာကြီးသာ မြဲ၏၊ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇ, ဗြဟ္မပုရောဟိတဗြဟ္မာတို့ကား မမြဲ” ဟု ပဌမဈာန်ဘဝကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကို စွဲ၍ယူ သော ဒိဋ္ဌိ,

(၂) မြူးထူး ပျော်ပါး ကစားခြင်းဖြင့် ပျက်စီးတတ်သော (ခိဍ္ဍာပဒေါသိက) ကာမာဝစရနတ်တို့သည် ကစားလွန်ခြင်းကြောင့် ကာမာဝစရနတ်ပြည် ၆-ထပ်မှ စုတေ၍ ဤ လူ့ပြည်၌ ဖြစ်လျက် ရဟန်းပြုကာ တရား ရှာခဲ့သော် ထို(ခိဍ္ဍာပဒေါသိက) နတ်ဘဝကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကိုရ၍ “ခိဍ္ဍာပဒေါသိက-မဟုတ်သော နတ်တို့သာ မြဲ၏၊ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကနတ်တို့ကား မမြဲ”ဟု ယင်း-နတ်ဘဝကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကို စွဲ၍ ယူသော ဒိဋ္ဌိ,

(၃) စိတ်ဖြင့် ပျက်စီးတတ်သော(မနောပဒေါသိက) စတုမဟာရာဇ်နတ်တို့သည် အချင်းချင်း စိတ်ဖြင့်ပြစ်မှား၍ စတုမဟာရာဇ် နတ်ဘုံမှ စုတေပြီးလျှင် ဤလူ့ပြည်၌ ဖြစ်လျက် ရဟန်းပြုကာ တရားရှာခဲ့သော် ယင်း-နတ်ဘဝကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကို ရ၏၊ ယင်း-ဉာဏ်ဖြင့် “မနောပဒေါသိက-မဟုတ်သော နတ်တို့သာ မြဲ၏၊ မနောပဒေါသိကနတ်တို့ကား မမြဲ”ဟု ယင်း-နတ်ဘဝကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကိုစွဲ၍ ယူသောဒိဋ္ဌိ,

(၄) ဈာန် အဘိညာဉ်မရပဲ စိတ်ကူးရတိုင်း ကြံစည်တွေးဆတတ်သော ဝိတက်ကို စွဲ၍ ယူသော ဒိဋ္ဌိ-အားဖြင့် ၄-ပါးပင် ရှိ၏ ။

အန္တာနန္တ (ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ

“လောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ လောကသည် အဆုံးမရှိ၊ လောကသည် အဆုံးလည်း ရှိ၏ အဆုံးလည်းမရှိ၊ လောကသည် အဆုံး ရှိသည်လည်း မဟုတ် အဆုံး မရှိသည်လည်း မဟုတ်”ဟု ယူသော အယူသည် (သာမည နိဒ္ဒေသ ဧကသေသနည်းအားဖြင့်) “အန္တာနန္တ (ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိမည်၏ ။

ယင်း-သည်လည်း- (၁) ကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို စကြဝဠာအဆုံးတိုင်အောင် မပွါးစေနိုင်ပဲ ယင်း-နိမိတ်ကိုပင် “လောက” ဟု ယူ၍ “လောကသည် အဆုံးရှိ၏”ဟု မှတ်ထင်သော သညာကို စွဲ၍ယူသော အယူ = အန္တဒိဋ္ဌိ,

(၂) ယင်း-နိမိတ်ကို စကြဝဠာအဆုံးတိုင်အောင် ပွါးစေ၍ “လောက”ဟု ယူလျက် “လောကသည် အဆုံးမရှိ”ဟု မှတ်ထင်သော သညာကို စွဲ၍ယူသော အယူ = အနန္တဒိဋ္ဌိ,

(၃) ယင်း-နိမိတ်ကိုပင် အထက်, အောက် မပွါးစေပဲ ဖီလာကန့်လန့်သာ ပွါးစေ၍ “လောက”ဟု ယူလျက် “လောကသည် အထက်အောက်၌ အဆုံးရှိ၏၊ ဖီလာကန့်လန့်၌ အဆုံးမရှိ”ဟု မှတ်ထင်သော သညာကို စွဲယူသောအယူ = အန္တာနန္တဒိဋ္ဌိ,

(၄) ယင်း-နိမိတ်ကို မရပဲ စိတ်ကူးရတိုင်း ကြံစည်တွေးဆတတ်သော ဝိတက်ဖြင့် “လောကသည် အဆုံးရှိသည်လည်းမဟုတ်, အဆုံး မရှိသည်လည်း မဟုတ်”ဟု ကြံစည်တွေးဆသောအားဖြင့် ယူသော အယူ = နေဝန္တနာနန္တဒိဋ္ဌိ-အားဖြင့် ၄-ပါးပင်ရှိ၏ ။

အမရာဝိက္ခေပိက (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ

အပိုင်းအခြား မရှိသော အယူစကားဖြင့် အမျိုးမျိုး အစားစားပင် အစားစား ပစ်ပယ် ရှောင်တိမ်တတ်သောအယူ သို့မဟုတ်-အမရာမည်သော ငါးငဇင်းကဲ့သို့ ဖမ်းမမိနိုင်အောင် တောင်ပြောမြောက်ပြော ပြောဆိုကြောင်းဖြစ်သော အယူသည် “အမရာဝိက္ခေပိက (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ”မည်၏ (။

ယင်းသည်လည်း— (၁) ကုသိုလ်, အကုသိုလ်မှန်း လုံးဝမသိခြင်းကြောင့် ကုသိုလ်, အကုသိုလ်ကို မေးလာခဲ့သော် ကုသိုလ်ဟုလည်း မဖြေဝံ့, အကုသိုလ်ဟုလည်း မဖြေဝံ့ပဲ ကုသိုလ်, အကုသိုလ်ဟု ဖြေဆိုမိခဲ့သော် လွဲမှားသွားက မုသာဝါဒ ဖြစ်မည်ကို စိုးရိမ်ခြင်းကြောင့်-

• (က) “သင်တို့မေးတိုင်း ဟုတ်၏”ဟူ၍လည်း ငါ့မှာ အယူမရှိ,
• (ခ) “ကုသိုလ်, အကုသိုလ်”ဟူ၍လည်း ငါ့မှာ အယူမရှိ,
• (ဂ) “ကုသိုလ်, အကုသိုလ်မှ တမျိုးတခြား တစ်ပါး”ဟူ၍လည်း ငါ့မှာ အယူ မရှိ,
• (ဃ) “ကုသိုလ်, အကုသိုလ်မှ တစ်မျိုး တခြား တစ်ပါးမဟုတ်”ဟူ၍လည်း ငါ့မှာ အယူ မရှိ,
• (င) “ကုသိုလ်, အကုသိုလ်မှ တမျိုးတခြား တစ်ပါး မဟုတ်သည် မဟုတ်”ဟူ၍လည်း ငါ့မှာ အယူမရှိ-ဟု ပရမ်းပတာ ဖြေဆို၏။ ယင်း-သို့ ကုသိုလ်, အကုသိုလ်မှန်း မသိတတ်သော မောဟ, မုသာဝါဒမှ ကြောက်ခြင်းကို စွဲ၍ ယူသော ဒိဋ္ဌိ,

(၂) ကုသိုလ် အကုသိုလ်မှန်း လုံးဝမသိခြင်းကြောင့် ကုသိုလ်, အကုသိုလ်ဟု ဖြေဆိုမိက အားနည်းသော နှစ်သက်မှု “ဆန္ဒ” အားကြီးသောတပ်မက်မှု “ရာဂ” အားနည်းသောပြစ်မှားမှု “ဒေါသ” အားကြီးသော ထိပါးမှု “ပဋိဃ” ဖြစ်ခဲ့ရာ၏။ ယင်း-ဆန္ဒ, ရာဂ, ပဋိဃ-သည် စွဲလမ်းမှု “ဥပါဒါန်” ဖြစ်ရာ၏။ ဥပါဒါန်ဖြစ်ခဲ့သော် အန္တရာယ် ဖြစ်ရာ၏-ဟု ဥပါဒါန်မှ ကြောက်ခြင်းကြောင့် ကုသိုလ် အကုသိုလ်ဟု မဖြေဆိုဝံ့ပဲ ရှေးနည်းအတိုင်း ပရမ်းပတာ ဖြေဆို၏။ ယင်းသို့ ကုသိုလ်, ကုသိုလ်မှန်း မသိတတ်သော မောဟ, ဥပါဒါန်မှ ကြောက်ခြင်းကို စွဲ၍ယူသောဒိဋ္ဌိ,

(၃) ကုသိုလ်, အကုသိုလ်မှန်း လုံးဝမသိပဲ မှန်းဆဖြေဆိုမိခဲ့သော် ပညာရှင်တို့က အယူနှင့် အယူ၏အကြောင်းကို မေးမြန်း စိစစ် ခဲ့လျှင် ပြည့်စုံအောင် ဖြေဆိုနိုင်မည် မဟုတ်ရာ၊ ယင်း-သို့ မဖြေဆိုနိုင်ခြင်းသည်ပင် ပြင်းစွာ နှိပ်စက်တတ်သော ဆင်းရဲမှု “ဝိဃာတ ဖြစ်ရာ၏။ ဝိဃာတဖြစ်ခဲ့သော် အန္တရာယ်ဖြစ်ရာ၏-ဟု မေးမြန်းစိစစ်ခြင်း “အနုယောဂ”မှ ကြောက်ခြင်းကြောင့် ရှေးနည်း အတိုင်းပင် ပရမ်းပတာဖြေဆို၏။ ယင်း-သို့ ကုသိုလ်, အကုသိုလ်မှန်း မသိတတ်သော မောဟ, အနုယောဂမှ ကြောက်ခြင်းကိုစွဲ၍ယူသောဒိဋ္ဌိ,

(၄) အလွန်အကဲ မိုက်မဲ တွေဝေခြင်းကြောင့်—

• (က) တမလွန်လောက ရှိသလော,
• (ခ) တမလွန်လောက မရှိသလော,
• (ဂ) တမလွန်လောက ရှိလည်းရှိမရှိလည်း မရှိသလော,
• (ဃ) တမလွန်လောက ရှိသည်လည်းမဟုတ်, မရှိသည်လည်းမဟုတ်သလော
• (င) ဥပပတ်ပဋိသန္ဓေနေသော သတ္တဝါ ရှိသလော,
• (စ) ယင်း-သတ္တဝါ မရှိသလော,
• (ဆ) ယင်း-သတ္တဝါ ရှိလည်းရှိ, မရှိလည်းမရှိ သလော,
• (ဇ) ယင်း-သတ္တဝါ ရှိသည်လည်း မဟုတ်, မရှိသည်လည်းမဟုတ်သလော,
• (ဈ) ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံတို့၏ အကျိုးရင်း အကျိုးဆက် ရှိသလော,
• (ည) ယင်း-ကံတို့၏ အကျိုးရင်း အကျိုးဆက် မရှိသလော,
• (ဋ) ယင်း ကံတို့၏ အကျိုးရင်း, အကျိုးဆက် ရှိ လည်းရှိ, မရှိလည်း မရှိသလော,
• (ဌ) ယင်းကံတို့၏ အကျိုးရင်း, အကျိုးဆက် ရှိသည်လည်းမဟုတ် မရှိသည်လည်း မဟုတ်သလော,
• (ဍ) သတ္တဝါ သေလွန်ပြီးနောက် ဖြစ်သေး သလော,
• (ဎ) သတ္တဝါ သေလွန်ပြီးနောက် မဖြစ်တော့ဘူးလော,
• (ဏ) သတ္တဝါသေလွန်ပြီးနောက် ဖြစ်လည်းဖြစ် မဖြစ်လည်း မဖြစ်သလော,
• (တ) သတ္တဝါ သေလွန်ပြီးနောက် ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ်, မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်သလော-ဟု မေးခဲ့သော် သင်တို့မေးတိုင်း ငါ့မှာ အယူရှိပါက သင်တို့မေးတိုင်းဖြေ ဆိုရာ၏။

ယခုမှာမူကား သင်တို့ မေးတိုင်း ဟုတ်၏, ဖြစ်၏, မဟုတ်, မဖြစ်-ဟူ၍ ဘာတစ်ခုမျှ ငါ့မှာအယူမရှိ-ဟု ပရမ်းပတာ ဖြေဆို၏။ ယင်းသို့ အလွန်အကဲ မိုက်မဲတွေဝေခြင်းကို စွဲ၍ယူသော ဒိဋ္ဌိအားဖြင့် ၄-ပါးပင်ရှိ၏ ။

အဓိစ္စသမုပ္ပဇ္ဇိက(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ

“အတ္တ, လောက-သည် အကြောင်းကင်းလျက် အလိုအလျောက်ဖြစ်၏”ဟု ယူသော အယူသည် “အဓိစ္စသမုပ္ပဇ္ဇိက(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ” မည်၏ ။

ယင်း-သည်— (၁) ကမ္ဘာ ၅၀၀အသက်ရှည်သော အသညသတ်ဘုံမှ စုတေခဲ့၍ လူ့ဘုံ၌ဖြစ်လျက် ရဟန်းပြုကာ တရားရှာခဲ့သော် အသညသတ်စုတိကို မမြင်ပဲ ကာမာဝစရ ပဋိသန္ဓေသညာကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကို ရ၏။ ယင်း-ဉာဏ်ဖြင့် “ငါကား ရှေးကမဖြစ်ဘူး သေး၊ ယခုမှ အသစ်ဖြစ်ပေါ်ရသော သတ္တဝါ ပေတည်း၊ ထို့ကြောင့် အတ္တ, လောကသည် အကြောင်းကင်းလျက် အလိုအလျောက်ဖြစ်၏”ဟု အသညသတ်စုတိကို မအောက်မေ့နိုင်ပဲ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓေသညာကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ ဉာဏ်ကို စွဲ၍ယူသော ဒိဋ္ဌိ,

(၂) စိတ်ကူးရတိုင်း တွေးဆ ကြံစည်တတ်သော ဝိတက်ဖြင့် “အတ္တ, လောကသည် အကြောင်း ကင်းလျက် အလိုအလျောက် ဖြစ်၏” ဟုယူလျက် ကြံစည်တွေးဆတတ်သော ဝိတက်ကို စွဲ၍ယူသော ဒိဋ္ဌိအားဖြင့် ၂-ပါး အပြားရှိ၏ ။

ဤသို့လျှင် ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိက = ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိ ၁၈-ပါး ဖြစ်၏။

အပရန္တကပ္ပိက = အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိ

နောက် အနာဂတ်ခန္ဓာအဖို့အစုကို တဏှာ, ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် ကြံစည်တွေးဆတတ်သော အယူ သို့မဟုတ်-နောက်အနာဂတ် ခန္ဓာအဖို့ အစုသို့ အစဉ်လိုက်တတ်သော အယူသည် “အပရန္တကပ္ပိက = အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိ”မည်၏ ။

ယင်းသည်—

• သညီ (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ ၁၆-ပါး,
• အသညီ(ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ ၈-ပါး,
• နေဝသညီနာသညီ (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ ၈-ပါး,
• ဥစ္ဆေဒ(ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ ၇-ပါး,
• ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာန (ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ ၅-ပါးအားဖြင့် ၄၄-ပါး ရှိ၏ ၊

သညီ(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ

ယင်းတွင်—“သေလွန်ပြီးနောက် အတ္တသည် သညာရှိ၏”ဟု ယူသော အယူသည် “သညီ(ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ”မည်၏။

ယင်းသည်—

• (၁) ကသိုဏ်းရုပ်ကို “အတ္တ”, ယင်း-ရုပ်၌ ဖြစ်သော သညာကို “သညာ”ဟုယူ၍ “ကသိုဏ်းရုပ်ရှိသော အတ္တသည် သေလွန်ပြီးနောက် ရောဂါမစွဲ အမြဲ တည်နေ၏၊ သညာရှိ၏”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၂) အရူပသမာပတ်နိမိတ်ကို “အတ္တ” ယင်းနိမိတ်၌ ဖြစ်သော သညာကို “သညာ ဟု ယူ၍ “ကသိုဏ်းရုပ်မရှိသော အတ္တသည် ရှေးနည်းအတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၃) ကသိုဏ်းရုပ်နှင့် အရူပသမာပတ် နိမိတ်ကို “အတ္တ” ယင်း-တို့၌ ဖြစ်သော သညာကို “သညာ”ဟု ယူ၍ “ကသိုဏ်းရုပ် လည်းရှိ ကသိုဏ်းရုပ်လည်း မရှိသော အတ္တသည် ရှေးနည်းအတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၄) စိတ်ကူးရတိုင်း ကြံစည် တွေးဆတတ်သော ဝိတက်ဖြင့် “ကသိုဏ်းရုပ် ရှိသည်လည်း မဟုတ်, မရှိသည်လည်း မဟုတ်သော အတ္တသည် ရှေးနည်းအတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၅) စကြဝဠာအဆုံးတိုင်အောင် မပွါးစေနိုင်သော ကသိုဏ်း, ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို “အတ္တ”, ယင်း၌ဖြစ်သော သညာကို “သညာ”ဟုယူ၍ “အဆုံး အပိုင်းအခြား ရှိသော အတ္တသည် ရှေးနည်းအတိုင်း ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၆) ကသိုဏ်း, ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို စကြဝဠာအဆုံးတိုင်အောင် ပွါးစေ၍ ယင်း-ကို “အတ္တ” ယင်း-၌ဖြစ်သော သညာကို “သညာ”ဟုယူ၍ “အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော အတ္တသည် ရှေးနည်းအတိုင်း ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၇) ကသိုဏ်း, ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အထက်, အောက်၌မပွါးစေပဲ ဖီလာကန့်လန့်သာ ပွါးစေလျက် “အဆုံးအပိုင်းအခြားလည်း ရှိ, အဆုံးအပိုင်းအခြားလည်း မရှိသော အတ္တသည် ယခင်နည်းတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၈) ကသိုဏ်း, ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို မရပဲ စိတ်ကူးရတိုင်း ကြံစည် တွေးဆတတ်သော ဝိတက်ဖြင့် “အဆုံး အပိုင်းအခြား ရှိသည်လည်း မဟုတ်, မရှိသည်လည်း မဟုတ်သော အတ္တသည် ယခင်နည်းတူဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၉) “တစ်ခုတည်းသော သဘောရှိသော သညာရှိသော သမာပတ်ဝင်စားသော (သမာပန္နက)ပုဂ္ဂိုလ်၏ အတ္တသည် ယခင်နည်းတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၁၀) “အထူးထူးသော သဘော သဘော ရှိသော သညာရှိသော (သမာပန္နက)ပုဂ္ဂိုလ်၏ အတ္တသည် အလားတူဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၁၁) “နည်း-သေးငယ်-သော သဘော ရှိသော (ကသိဏ)သညာရှိသော အတ္တသည် အလားတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၁၂) “အတိုင်းအရှည်မရှိ ပြန့်ပြောကြီး မားသော (ဝိပုလကသိဏ) သညာရှိသော အတ္တသည် အလားတူဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၁၃) “စတုတ္ထဈာန်ဘုံ၌ဖြစ်၍ စင်စစ် ချမ်းသာခြင်းရှိသော အတ္တသည် အလားတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၁၄) “ငရဲဘုံ၌ဖြစ်၍ စင်စစ်ဆင်းရဲခြင်း ရှိသော အတ္တသည် အလားတူဖြစ်၏”ဟု ယူ သောဒိဋ္ဌိ,
• (၁၅) “လူ့ဘုံ၌ဖြစ်၍ ချမ်းသာ, ဆင်းရဲ ၂-ပါးစုံဖြစ်သော အတ္တသည် အလားတူဖြစ်၏ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၁၆) “ဝေဟပ္ဖိုလ်ဘုံ၌ဖြစ်၍ ဒုက္ခလည်း မဟုတ်, သုခလည်း မဟုတ်သော ဥပေက္ခာ ဝေဒနာရှိသော အတ္တသည် အလားတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိအားဖြင့် ၁၆-ပါးရှိ )။

အသညီ (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ

“သေလွန်ပြီးနောက် အတ္တသည် သညာ မရှိဟု ယူသော အယူသည် အသညီ (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိမည်၏ ။

ယင်းသည်—

• (၁) “ကသိုဏ်းရုပ်ရှိသော အတ္တသည် သေလွန်ပြီးနောက် ရောဂါမစွဲ အမြဲတည်နေ၏၊ သညာမရှိ”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၂) အရူပသမာပတ်၏ အာရုံဖြစ်သော ကသိုဏ်းကို ခွါ၍ ရအပ်သော ကောင်းကင် ပညတ်-စသော အာရုံ (အရူပသမာပတ် နိမိတ်)ကို “အတ္တ”, သမာပတ်သညာကို “သညာဟုယူ၍ အရူပသမာပတ် အာရုံရှိသော အတ္တသည် ရှေးနည်းအတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၃) “ကသိုဏ်းရုပ်လည်းရှိ, ကသိုဏ်းရုပ်လည်း မရှိသော အတ္တသည် ရှေးနည်းအတူဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၄) “ကသိုဏ်းရုပ် ရှိသည်လည်းမဟုတ် မရှိသည်လည်း မဟုတ်သော အတ္တသည် အလားသူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၅) “အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော အတ္တသည် အလားတူဖြစ်၏”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၆) , (၇) , (၈) အန္တာနန္တဝါဒ-၌ ပြခဲ့သည့်အတိုင်း နောက် ၃-ဝါရသည် အလားတူ ဖြစ်၏-ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ ၃-မျိုးအားဖြင့် ၈-ပါး ရှိ၏ ။

နေဝသညီ နာသညီ (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ

“သေလွန်ပြီးနောက် အတ္တသည် သညာ ရှိသည်လည်း မဟုတ်, သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်”ဟု ယူသော အယူသည် “နေဝသညီ နာသညီ (ဝါဒ) ဒိဋ္ဌိ”မည်၏ ။

ယင်းသည်လည်း— (၁) “ကသိုဏ်းရုပ်ရှိ အတ္တသည် သေလွန်ပြီးနောက် ရောဂါ မစဲ အမြဲတည်နေ၏၊ သညာရှိသည်လည်း မဟုတ်သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ , (၂), (၃), (၄), (၅), (၆), (၇), (၈) အသညီဝါဒ၌ပြခဲ့သည့်အတိုင်း နောက် ၇-ဝါရသည် ယခင်နည်းတူဖြစ်၏-ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ ၇-မျိုးအားဖြင့် ၈-ပါးပင် ရှိ၏ ။

ဥစ္ဆေဒ (ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ

“သေလွန်ပြီးနောက် သတ္တဝါပြတ်၏၊ လူ မဖြစ်တော့ပြီ”ဟု ယူသောအယူသည် “ဥစ္ဆေဒ (ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ”မည်၏ ။

ယင်းသည်—

• (၁) “မဟာဘုတ် ၄-ပါး ကိုမှီ၍ မိဘတို့၏ သုက်သွေးကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ်ရှိသော လူ့အတ္တဘောသည် သေ လွန်ပြီးနောက် ပြတ်စဲ, ပျက်စီးရ၏၊ နောက်ထပ် ဖြစ်တော့သည် မဟုတ်”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၂) “နတ်ပြည် ၆-ထပ်၌ ဖြစ်၍ ကဗဠီကာရာဟာရကို စားရသော ရုပ်ရှိသော ကာမာဝစရ နတ် အတ္တဘောသည် သေလွန်ပြီးနောက် ပြတ်စဲ ပျက်စီးရ၏၊ နောက်ထပ် ဖြစ်တော့သည်မဟုတ်”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၃) “ရူပဗြဟ္မာ့ပြည်၌ဖြစ်၍ ဈာန်စိတ် ကြောင့်ဖြစ်သော အလုံးစုံ အင်္ဂါကြီးငယ်ရှိသောဣန္ဒြေမချို့တဲ့သော ရုပ်ရှိသော ရူပါဝစရဗြဟ္မာ၏ အတ္တဘောသည် ယခင်နည်းတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၄) “အာကာသာနဉ္စာယတနဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြစ်သော ဗြဟ္မာ၏အတ္တဘောသည် ယခင် နည်းတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၅) “ဝိညာနဉ္စာယတနဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြစ်သော ဗြဟ္မာ၏အတ္တဘောသည် ယင်းနည်းတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၆) “အာကိဉ္စညာယတနဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြစ်သော ဗြဟ္မာ၏အတ္တဘောသည် ယင်းနည်းတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၇) နေဝသညာနာသညာယတန ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ဖြစ်သော ဗြဟ္မာ၏အတ္တဘောသည် ယင်းနည်းတူ ဖြစ်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ-အားဖြင့် ၇-ပါးရှိ၏။

ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာန (ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ

မျက်မှောက်အတ္တဘော၌ ဒုက္ခ၏ ငြိမ်းအေးမှုကို “နိဗ္ဗာန်”ဟု ယူသော အယူသည် “ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာန (ဝါဒ)ဒိဋ္ဌိ”မည်၏ ။

ယင်းသည်—

• (၁) “၅-ပါးအာရုံ ကာမဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ အလိုရှိတိုင်း ‌မွေ့လျော်ပျော်ပါး ကစားနိုင်သော ကာမာဝစရအတ္တသည် မြတ်သော ပစ္စက္ခအတ္တဘော၌ ဒုက္ခ၏ငြိမ်းအေးခြင်း (ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာန်)သို့ ရောက်၏”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၂) ပဌမဈာန်ကို ဝင်စားကာ နေနိုင်သော ပဌမဇ္ဈာနလာဘီအတ္တသည် ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်၏ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိ,
• (၃) “ဒုတိယဈာန်ကို ဝင်စားကာနေနိုင်သော ဒုတိယဇ္ဈာနလာဘီအတ္တသည် ယင်း နည်းတူ ရောက်၏ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၄) “တတိယဈာန်ကို ဝင်စားကာနေနိုင်သော တတိယဇ္ဈာနလာဘီအတ္တသည် ယင်း နည်းတူ ရောက်၏”ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌိ,
• (၅) “စတုတ္ထဈာန်ကို ဝင်စားကာ နေနိုင်သော စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီအတ္တသည် ယင်း နည်းတူ ရောက်၏”ဟု ယူသောဒိဋ္ဌိအားဖြင့် ၅-ပါးရှိ၏

ဤသို့လျှင် အပရန္တကပ္ပိက = အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိ ၄၄-ပါး ဖြစ်၏။

ဤသို့အားဖြင့် ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိက = ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိ ၁၈-ပါး, အပရန္တကပ္ပိက = အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိ ၄၄-ပါး ၂-ရပ်ပေါင်းသော် ဒိဋ္ဌိ ၆၂-ပါး ဖြစ်၏။

လင်္ကာ

ခြောက်ဆယ့်နှစ်ပါး၊ ဒိဋ္ဌိများကို၊ ခွဲခြားကျန၊ လင်္ကာပြအံ့-သဿတလေး၊ ဧကစ်လေးနှင့်၊ တူရေးအန္တာ၊ အမရာလေး၊ မိစ္စာဒွေးတည်း၊ သညေးသောဠ၊ အသည်မှာ၊ သင်္ချာရှစ်ရ၊ နေဝသည၊ နည်းတူပြ၏၊ ဥစ္ဆေဒဟူ၊ မိုက်အယူဝယ်၊ ခုနစ်သွယ်တည်း၊ လဲလှယ်ထိုနောက်၊ ဒိဋ္ဌရောက်သော်၊ မဖောက်ငါးပါး၊ အကျဉ်းထားသည်၊ မှတ်သားလွယ်ဘို့ ကဗျာတည်း

ယင်း-ဒိဋ္ဌိ ၆၂-ပါးကို အကျဉ်းချုံးခဲ့လျှင် သဿတ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ၂-ပါးပင် ရှိ၏ ။

ယင်း-၆၂-ပါးတွင်—ပုဗ္ဗန္တကပ္ပ-အယူရှိသူတို့သည် ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကို ရသူတို့ဖြစ်၏၊ အပရန္တကပ္ပ-အယူရှိသူတို့ကား ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ကို ရသူတို့ဖြစ်သည် ။

သမိုင်းကြောင်းနှင့် ပြစ်ဒဏ်များကို ဒိဋ္ဌိ၌ ကြည့်ပါ။