ဓမ္မစကြာသုတ္တန်

ဓမ္မစကြာသုတ်(ပါဠိ: ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တ ; Dhammacakkappavattana Sutta)သည် မြတ်စွာဘုရားဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူပြီးနောက် ဦးဦးဖျားဖျား ဟောကြားတော်မူသော တရားဒေသနာတော်ဖြစ်ပေသည်။ ဤ ဓမ္မစကြာသုတ္တန်ကို ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား တစ်ပါးတည်းသာ ဦးဦးဖျားဖျား ဟောကြားတော်မူခဲ့သည်မဟုတ်ဘဲ ရှေး၌ပွင့်ခဲ့ကြသော ဘုရားရှင်များသည်လည်း ဤဓမ္မစကြာသုတ္တန်ကိုပင် ဦးဦးဖျားဖျား ဟောကြားတော်မူခဲ့ကြသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဤဓမ္မစကြာသုတ္တန်ကို " တရားဦး" ဟူ၍ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့က သတ်မှတ်ကြသည်။

ဘာသာပြန်ဆိုချက်များ Dhammacakkappavattana Sutta
အင်္ဂလိပ်ဘာသာ	Setting in Motion the Wheel of the Dharma, Promulgation of the Law Sutra, The First Turning of the Wheel, The Four Noble Truths Sutra
ပါဠိ	Dhammacakkappavattana Sutta
သင်္သကရိုက်	Dharmacakrapravartana Sūtra धर्मचक्रप्रवर्तनसूत्र
မြန်မာ	ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ်
တရုတ်	轉法輪經, 转法轮经
ဂျပန်	転法輪経
ခမာ	ធម្មចក្កប្បវត្តនសូត្រ (Thormmachakkappavorttanak Sot)
ကိုရီးယား	초전법륜경
သီဟိုဠ်	ධම්මචක්ක පවත්තන සූත්‍රය
ထိုင်း	ธัมมจักกัปปวัตนสูตร
ဗီယက်နမ်	Kinh Chuyển Pháp luân

ဓမ္မစကြာတရားတော် ဟောကြားနေပုံကို ​စေတီတစ်ခု၌ ထုလုပ်ထားခြင်း

ဓမ္မစကြာသုတ်သည် ဗုဒ္ဓဘာသာရပ်ဝန်းတွင် တရားဦးဖြစ်သည့်အပြင် အထင်ကရရှိသော သုတ်တစ်ခုဖြစ်သောကြောင့် ဤသုတ်ပါဠိကို နိဿယနည်း၊ အမေးအဖြေပုံစံ၊ ဘာသာပြန်၊ အကျယ်ဖွင့်ဆိုခြင်း စသည့်နည်းလမ်းများဖြင့် မြန်မာဘာသာနှင့် ရေးသားသော စာအုပ်စာပေများစွာရှိသည်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံခြားဘာသာစကားများ(အထူးသဖြင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား)သို့ ဤဓမ္မစကြာသုတ်ကို ဘာသာပြန်ခြင်း၊ ဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်း စသောနည်းလမ်းများဖြင့် ရဟန်းလူ ပညာရှိပညာတတ်များက ခေတ်အဆက်ဆက်တွင် ရေးသားခဲ့ကြသည်။ မူရင်းသုတ်ကိုပင် ဖွင့်၍ရှင်းလင်းသော အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာကျမ်းများလည်း များစွာရှိ၏။

ပါဝင်သည့်ကျမ်းစာနှင့် အနက်အဓိပ္ပာယ်

ဤဓမ္မစကြာသုတ္တန်ကို ပါဠိဘာသာဖြင့် "ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန်"ဟူ၍ ခေါ်ဆိုကာ ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာမူအရ ဝိနည်းငါးကျမ်းမှ တတိယမြောက်ကျမ်းစာဖြစ်သော မဟာဝဂ္ဂ (ဝိနည်းမဟာဝါ) တွင် "ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ" ဟူသော ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ဓမ္မစကြာသုတ်နှင့်ပတ်သက်သော အကြောင်းအရာများ ပါဝင်သည်။ ထို့အပြင် "ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနဝဂ်" အမည်ဖြင့် ယခုဖော်ပြပါသုတ္တန်ကို သံယုတ္တနိကာယ်၏ မဟာဝဂ္ဂသံယုတ်ထဲမှ သစ္စသံယုတ်တွင် ‌‌တွေ့ရှိရပါသည်။ ဆဋ္ဌမူပါဠိတော်စာအုပ် မဟာဝဂ္ဂသံယုတ်တွင် စာမျက်နှာ ၃၆၈ တွင် ပါဝင်လေသည်။

ထိုစကား၌ ဓမ္မစက္က၏ အနက်မှာ အဋ္ဌကထာ၌ ဉာဏ်တော်ကို ဆိုလိုရင်းဖြစ်ကြောင်း ပြဆိုထားသည်။ ထိုဉာဏ်တော်သည် ပဋိဝေဓဉာဏ်(ထိုးထွင်းသိဉာဏ်) နှင့် ဒေသနာဉာဏ်(ဟောပြောပြနိုင်သောဉာဏ်) ဟူ၍ နှစ်မျိုးနှစ်စား ရှိလေသည်။

ထိုနှစ်မျိုးနှစ်စားသော ဉာဏ်တို့တွင် ပဋိဝေဓဉာဏ်တော်သည် ဗောဓိမဏ္ဍိုင်၌ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ဒေသနာဉာဏ်တော်ကား ဗာရာဏသီပြည် ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တော၌ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ကိုယ်တော်တိုင် ပဋိဝေဓဉာဏ်တော်ဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိတော်မူသော သစ္စာလေးပါးတရားမွန်တို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား သိစေရန် ဒေသနာဉာဏ်ဖြင့် ဟောပြောပြသတော်မူရသည်။

ပဝတ္တနဆိုရာ၌ ဖြစ်စေခြင်းဟုဆိုလိုရာ၊ ဆိုခဲ့ပြီးသော ဉာဏ်တော်နှစ်ပါးကို ဖြစ်စေခြင်းဟု အဓိပ္ပာယ်ရလေသည်။ ထိုကြောင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ထိုဉာဏ်တော်နှစ်ပါးကိုဖြစ်စေသော သုတ္တန်တရားတော်သည် ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန် တရားတော်ဖြစ်ကြောင်း သိရလေသည်။

နောက်ခံအကြောင်း

The sermon in the Deer Park as depicted at Wat Chedi Liam, Thailand

ဘုရားအဖြစ်သို့ရောက်ရှိပြီးနောက် မြတ်ဗုဒ္ဓ၏ ပထမဆုံးလုပ်ဆောင်မှုသည် လောကီဈာန်နည်းနာကို သင်ကြားပေးခဲ့ကြသည့် အာဠာရ နှင့် ဥဒက ရသေ့ကြီးနှစ်ဦးနှင့် ပတ်သက်၍နေသည်။ ထိုရသေ့နှစ်ပါးကို ဉာဏ်တော်ဖြင့် ကြည့်ရှုသောအခါ ပထမရသေ့ကြီး၏ ခန္ဓာကိုယ် ချုပ်ငြိမ်းသည်မှာ ခုနစ်ရက်ရှိ၍၊ ဒုတိယရသေ့ကြီး ကွယ်လွန်အနိစ္စရောက်သည်မှာ နာရီပိုင်းရှိကြောင်း သိမြင်ခဲ့၏။ ထိုရသေ့ကြီးများ မရှိတော့သည့်အတွက် ဆက်လက်၍ ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦး (panca vaggiya) ထံသို့သွားရောက် တရားပြရန် ဖြစ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့ရှိသော ဗာရာဏသီ၊ ဣသိပတနမိဂဒါဝုန်တောသို့ မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃ခုနှစ်၊ ဝါဆိုလပြည့်နေ့ ညနေချမ်းတွင် ရောက်ရှိသည်။ ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့က ဘုရားရှင်ကြွလာသည်ကို အဝေးမှမြင်သောအခါ

"ငါ့ရှင်တို့... ဤရဟန်းဂေါတမသည် လာနေပြီ။ ထိုရဟန်းကြီးဂေါတမသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်မှ လျောကျသူဖြစ်၏။ ပစ္စည်းလေးပါးပေါများရန် ကျင့်ကြံသူဖြစ်၏။ ပစ္စည်းလေးပါးပေါများရန်အတွက်လည်း ဆောင့်သွားသူဖြစ်၏။ ထိုရဟန်းကြီး ဂေါတမကို ရှိမခိုးကြစတမ်း၊ ခရီးဦးကြို မပြုကြစတမ်း၊ သပိတ်၊ သင်္ကန်းလှမ်း၍ မယူကြစတမ်း၊ သို့သော် ရဟန်းကြီးဂေါတမ ထိုင်လိုလျှင်ထိုင်ရအောင် နေရာကိုမူကား ခင်းထားကြမည်။

ဟူ၍ အချင်းချင်း ဤသို့ပြောကြသည်။ ဘုရားရှင်က ၎င်းတို့၏ စိတ်အကြံကိုသိတော်မူ၍ ဩဓိဿကမေတ္တာကို ပွားရာ အနီးသို့ရောက်လျှင် ထိုမေတ္တာအာနုဘော်ရိုက်ခတ်မှုကြောင့် အချင်းချင်းထားခဲ့ကြသော ကတိမတည်နိုင်ဘဲ ခရီးဦးကြိုပြုခြင်း၊ သပိတ်သင်္ကန်းလှမ်း၍ ယူခြင်းများပြုကြသည်။ ခင်းထားသောနေရာသို့ရောက်သောအခါ ဘုရားရှင်သည် ထိုင်ပြီးလျှင် ခြေတော်ကို ဆေးကြောသည်။ ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့က ကာယကံဖြင့် အရိုအသေပြုကြသော်လည်းတိပိဋကဆရာတော် ဦးဝိစိတ္တဿရာဘိဝံသ (၂၀၀၁)။ နိုင်ငံတော် သာသန မဟာဗုဒ္ဓဝင် (ဒုတိယတွဲ)၊ ဒဿမအကြိမ်။ သာသနာရေးဦးစီးဌာန။ pp. ၄၂၂-၄၂၄။</ref> ဝစီကံအနေဖြင့် ယခုလာသော ဂေါတမကို ဗုဒ္ဓ(ဘုရား)မဖြစ်သေးဟု မှတ်ယူ၍ ငါ့ရှင် ဂေါတမ ဟူသောအသုံးနှုန်းဖြင့်စတင်၍ ဤသို့ဆိုသည်။

• ငါ့ရှင် ဂေါတမ... ဥရုဝေလာတောမှာ တရားအားထုတ်နေစဉ် ကျုပ်တို့က ငါ့ရှင်ရဲ့ သပိတ်၊ သင်္ကန်းကို ယူကာ ဟိုဟိုသည်သည် လှည့်လည်ခဲ့ကြတယ်၊ မျက်နှာသစ်ရေ၊ ဒန်ပူတွေလည်း ပေးခဲ့ကြတယ်၊ တံမြက်စည်းလှည်းပေးခဲ့ကြတယ်။ ...ကျုပ်တို့ခွဲခွာသွားလို့ စိတ်မှာ ဟိုတွေးဒီတွေးမတွေးဘူးလား။ (ပဉ္စဝဂ္ဂီ)
• ဘိက္ခုတို့ ... ငါ့ကို ဂေါတမလို့ နာမည်မခေါ်ကြနဲ့တော့။ အခုဆို ငါသည် ဗုဒ္ဓဖြစ်ခဲ့ပြီ။ အမတ(နိဗ္ဗာန်) တရားကို ငါသိခဲ့ပြီ။ နားထောင်ကြ ငါ တရားဟောပြမည်။ ထိုတရားအတိုင်းကျင့်ပါက မြတ်သောတရားကို သင်တို့လည်း သိမြင်ကြလိမ့်မည်။ (ဗုဒ္ဓ)

ထိုအခါ ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့က ယခင် ပင်ပင်ပန်းပန်း ခက်ခက်ခဲခဲ ကျင့်ကြံတုန်းက ဘုရားမဖြစ်ဘဲ ယခုလို ကမ္မဋ္ဌာန်းမှထွက်ပြီး ဟိုလည် သည်လည် လုပ်၍ အစားအစာမှီဝဲမှသာ ဘုရားအဖြစ်ရောက်ခဲ့သည်ဆိုသည်ကို မယုံနိုင်ခဲ့ပေ။ ထိုအခါ ဗုဒ္ဓက ငါသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းမှထွက်ပြီး ဟိုလည် သည်လည် လုပ်နေသည်မဟုတ်၊ ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ ရောက်နေပြီးဖြစ်သည့်အတွက် တရားနားထောင်ရန် ဆိုသည်။ ဤသို့ဖြင့် သုံးကြိမ် အပြန်အလှန်ပြောဆိုနေခဲ့ကြသည်။

ထို့နောက် ဘုရားရှင်က ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့အား ယခင်က "ကျွန်ုပ်သည် ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့ပြီ ဟု ကြေညာပြောဆိုခဲ့ပါသလား" ဟု မေးသော် ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့က ထိုသို့ပြောဆိုခြင်းမရှိကြောင်း ဖြေကြားခဲ့လေသည်။ ထိုအခါ ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့က ပြန်လည်စဉ်းစားကြ၍ ဘုရားမဖြစ်သေးဘဲ ဘုရားဖြစ်သည်ဟု ယခင်က မပြောကြားခဲ့ဘဲ ယခုမှသာ ပြောဆိုသည့်အတွက် ဧကန်ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီ ဟု နားလည်သဘောပေါက်လာခဲ့ကြသည်။

ထို့နောက် ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်က ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့အား တစ်ညလုံး ဓမ္မစကြာတရားတော်ကို ဟောကြားခဲ့ရာ အာရုံတက်သို့ရောက်၍ တရားပြီးစီးလျှင် အရှင်ကောဏ္ဍညသည် တရားကို သိမြင်နားလည်၍ သောတာပန်တည်ခဲ့သည်။ လူသားအနေဖြင့် အရှင်ကောဏ္ဍညတစ်ပါးသာ သောတာပန်တည်သော်လည်း နတ်ဗြဟ္မာပေါင်း တစ်ဆယ့်ရှစ်ကုဋေတို့သည်လည်း သောတာပန်တည်ခဲ့သည် ဟု ထေရဝါဒပိဋကတ်စာပေများတွင် ဖော်ပြပါရှိသည်။

"အညာသိ ဝတ ဘော ကောဏ္ဍညော ... အညာသိ ဝတ ဘော ကောဏ္ဍညော ...
(အို ... ကောဏ္ဍညသည် သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်းသိမြင်လေပြီတကား ... ကောဏ္ဍညသည် သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်းသိမြင်လေပြီတကား" — ဗုဒ္ဓ၏ ဥဒါန်းကျူးရင့်ခြင်း

ထို့သို့ သောတာပန်တည်ပြီးနောက် အရှင်ကောဏ္ဍညသည် ဘုရားရှင်ထံ သာမဏေအဖြစ်၊ ဘိက္ခုအဖြစ် ရရှိစေရန် ခွင့်တောင်းသော် ဘုရားရှင်က "ဧဟိ ဘိက္ခု၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ စရ ဗြဟ္မာစရိယံ၊ သမ္မော ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ" (ရဟန်း လာလော့၊ သင်ချစ်သားတောင်းခံအပ်သော ရှင်ရဟန်းအဖြစ် ခံယူလော့၊ တရားတော်ကို ငါဘုရား ကောင်းစွာဟောကြားအပ်ပြီ၊ သင်သည် ဝဋ်ဆင်းရဲ၏ အဆုံးကိုပြုခြင်းငှာ အထက်မဂ်သုံးပါးတည်းဟူသော မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ကြံကြိုးကုတ် ရအောင်အားထုတ်လော့) ဟူ၍ ဘုရားရှင်က မိန့်ကြားခဲ့သည်။ ဘုရားရှင်၏ "ဧဟိ ဘိက္ခု" ဟူသော ပုဒ်ကို ရွတ်ဆိုလိုက်သည်နှင့် အရှင်ကောဏ္ဍညသည် ဆံရိတ်ပြီး၊ သင်္ကန်းဝတ်ရုံပြီးဖြစ်လေသည်။

ထို့နောက် ဝါဆိုလပြည့်ကျော်တစ်ရက်တွင် ဘုရားရှင်သည် ဣသိပတနမိဂဒဝုန်တွင်ပင် ဝါကပ်ကာ ဆွမ်းခံမထွက်ဘဲ ဝပ္ပမထေရ်ကို အဆုံးအမပေးသောကြောင့် ဝပ္ပမထေရ်သည် ထိုနေ့နံနက်ခင်းတွင် သောတာပန်တည်သည်။ ထိုနည်းတူ ဝါဆိုလပြည့်ကျော် ၂၊ ၃၊ ၄ ရက်များတွင် တစ်ပါးဆီကို အဆုံးအမတရားပေးရာ လပြည့်ကျော် နှစ်ရက်တွင် အရှင်ဘဒ္ဒိယ၊ သုံးရက်တွင် အရှင်မဟာနာမ၊ လေးရက်တွင် အရှင်အဿဇိ တို့အသီးသီး သောတာပန်တည်ခဲ့လေသည်။ ဝါဆိုလပြည့်ကျော်ငါးရက်သို့ ရောက်ရှိသောအခါ ဘိက္ခုရဟန်းငါးပါးစလုံး သောတာပန်တည်ပြီးသည်ဖြစ်၍ ထိုနေ့တွင် အနတ္တလက္ခဏသုတ်ကို ဟောကြားရာ ရဟန်းငါးပါးစလုံး ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့ကြသည်။

ပါဝင်မှု

ဓမ္မစကြာသုတ်တွင် အစွန်းနှစ်ပါး၊ သစ္စာလေးပါး၊ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး၊ သစ္စာလေးပါးဆိုင်ရာဉာဏ် ဆယ်နှစ်ပါး၊ ဘုရားဖြစ်ကြောင်း ယခင်ကဝန်မခံခြင်း၊ ယခုဘုရားဖြစ်ကြောင်းဝန်ခံကြေညာခြင်း၊ ဉာဏ်မျက်စိပွင့်ခြင်း (ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်)၊ ပဉ္စဝဂ္ဂီများတရားတော်ကို နှစ်သက်ပုံ၊ အရှင်ကောဏ္ဍ သောတာပန်တည်ခြင်း၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာများကောင်းချီးပေးခြင်း စသည်တို့နှင့် ဗုဒ္ဓ၏ ဝမ်းမြောက်စကားများပါဝင်ကာ အဆုံးသတ်၌ အရှင်ကောဏ္ဍ ဘိက္ခု(ရဟန်း) ဖြစ်ပုံဖြင့် အဆုံးသတ်သည်။

အစွန်းနှစ်ပါး

ဤဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန်၌ သစ္စာလေးပါးတရားမွန်တို့ကို မဟောကြားမီ၊ ရှေးဦးစွာ မလိုလားထိုက်သော အယူဝါဒတို့ကို ဟောပြတော်မူ၏။ ထိုအယူဝါဒများကား

1. ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂ
2. အတ္တကိလမထာနုယောဂဟု နှစ်မျိုးရှိရာ

ကာမ သုခလ္လိကာနုယောဂဆိုသည်မှာ လောကာယတဝါဒကို ဆိုသည်။ ထိုဝါဒ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ မျက်မြင်လောက၌ စားကြ၊ သောက်ကြ၊ ကာမဂုဏ်ချမ်းသာတို့ကို ခံစားပျော်ပါးကြရန်ပင် ဖြစ်သည်။ လောကနိဗ္ဗာန်နှင့် ပျော်ပိုက်ရေးဝါဒသာ ဖြစ်ပေသည်။ နောက် အတ္တကိလမထာနုယောဂဝါဒကား "နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာ ရရှိရေးအတွက် မိမိကိုယ်ကို ဒုက္ခပေးရမည်" ဟု ဆိုလိုရင်းဝါဒပင် ဖြစ်လေသည်။ ထိုဝါဒနှစ်မျိုးစလုံးကို မြတ်စွာဘုရားသည် ချွင်းချက်မရှိ ပယ်တော်မူခဲ့လေသည်။

ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂ

သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်ရန် အရေးဖြင့် လူ့လောကစီးပွား၊ လူ့လောကစည်းစိမ်များကို စွန့်လွှတ်၍၊ ရဟန်းပြုကြသူမှန်က မည်သည့် ကာမဂုဏ် ချမ်းသာ၌မျှ ကပ်ငြိနေရန် မသင့်လျော်ချေ။ ကာမဂုဏ်၌ ကပ်ငြိတပ်မက်နေမှုသည် အတွင်းစိတ်သန္တာန်၏ ကြီးပွားမှုကို တားမြစ်ပိတ်ပင်စေသည်။

စင်စစ်အားဖြင့် အာရုံမွန်ကို အောက်မေ့မှု သတိ၊ အပြားအားဖြင့် ကောင်းစွာသိမှု ဆင်ခြင်တုံပညာတို့ကိုလည်း ပျက်ပြားချွတ်ယွင်းစေတတ်သည်။ ဘုရားအလိုတော်နှင့် ပင်ကိုသဘာဝရင်းအရဆိုလျှင်၊ ထိုကာမဂုဏ်စည်းစိမ်ချမ်းသာကို ခံစားမက်မော တွယ်တာကပ်ငြိမှုသည် တစ်ခုသောအစွန်းလည်းဖြစ်၏။ မမြတ်သော အကျင့်လည်း ဖြစ်သည့်ပြင် တိုးတက်ခြင်း၏ အကြောင်းတရားလည်း မဟုတ်ချေ။

အတ္တကိလမထာနုယောဂ

"ကာမဂုဏ်ချမ်းသာ၌ မက်မောမှုသည် အစွန်းတစ်ခု ဖြစ်သကဲ့သို့ နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာ ရရှိရန်အရေးဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်ကို သည်းထန်စွာ ဒုက္ခပေးမှုသည်လည်း တစ်ခုသောအစွန်းပင်" ဟု မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူသည်။ ယင်းကို ဆင်းရဲဟူ၍လည်းကောင်း၊ အရိယာတို့၏ ဥစ္စာမဟုတ်ဟူ၍လည်းကောင်း၊ အကျိုးမဲ့ဟူ၍လည်းကောင်း ဟောတော်မူသည်။ သို့ရာတွင် ယင်းကို ဟီန(အယုတ်တရား) ဟု ဟောတော်မမူချေ။ မိမိကိုယ်ကို ဒုက္ခပေးတတ်သော အတ္တကိလမထာနုယောဂအကျင့်သည် စင်စစ်ပယ်စွန့်ရမည့် အစွန်းတစ်ခုမှန်သော်လည်း ယင်းသို့ ဒုက္ခပေး၍ ပြင်းထန်သော အကျင့်များကို ကျင့်သုံးသူတို့သည် လူသာမန်တို့ မဟုတ်သည့်ပြင် ထိုအကျင့်များမှာလည်း လူသာမန်တို့ ကျင့်သုံးနိုင်သော အကျင့်များ မဟုတ်ရကား ဟီန(အယုတ်တရား) ဟု ဟောတော်မမူချေ။

ဤမိမိကိုယ်ကို ဒုက္ခပေးတတ်သော အကျင့်ကို ကိုယ်ခန္ဓာအားနည်းလျှင် သတိပညာလည်း အားနည်းတတ်သည်ဖြစ်ရာ၊ အတွင်းစိတ်သန္တာန်၏ တိုးတက်ကြီးပွားခြင်းကို ပိတ်ဆီးတတ်သဖြင့် တစ်ခုသော အစွန်းဖြစ်သည့်အတိုင်း၊ ရဟန်းများ ပယ်စွန့်ရမည်ဟု ဟောတော်မူသည်။

ယင်းသို့ ဤအစွန်းများကို ပယ်စွန့်ရမည် ဟု ဟောတော်မူခြင်းသည် ရှင်တော်ဘုရား၏ ကိုယ်တွေ့အားဖြင့် သိတော်မူချက်များပင် ဖြစ်၍၊ ကိုယ်တွေ့များကို ဟောပြတော်မူခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ရှေးမဆွက မင်းစည်းစိမ် ခံစားတော်မူသောအခါ၊ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂကျင့်စဉ်ကို ကျင့်ခဲ့၍၊ ဒုက္ကရစရိယာ ကျင့်တော်မူသောအခါ၊ အတ္တကိလမထာနုယောဂ ကျင့်စဉ်ကို ကျင့်ခဲ့သည်။ အရမ်းမဲ့ ယုံကြည်ဖို့ ဗုဒ္ဓတရားတော်၌ တစ်စုံတရာ မရှိချေ။

မဇ္ဈိမပဋိပဒါ (သို့) မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး

ဤသို့လျှင် ပယ်စွန့်ထိုက်သော နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာ မရကြောင်း အစွန်းနှစ်ပါးကို ပယ်စွန့်ရမည်ဟု ဟောတော်မူပြီးလျှင်၊ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ဖြင့် အထူးရှာဖွေ၍ရသော နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာရကြောင်း ဉာဏ်မျက်စိကို ပြုပေးတတ်သော အကျင့်မြတ်တရားအလင်းရောင်ကိုလည်း ထွန်းလင်းပြတော်မူလေသည်။

သို့ထွန်းလင်းပြတော်မူသော ထိုတရားအလင်းရောင်သည်လည်း၊ ရှည်လျားလှစွာသောကာလက ဖုံးကွယ်နေသော ရှေးဟောင်းကျင့်စဉ် လမ်းရိုးပင်ဖြစ်လေသည်။ ထိုကျင့်စဉ်သည် ကိလေသာ ငြိမ်းရန်၊ စင်ကြယ်သော ဉာဏ်အမြင်ရရန်၊ အမှန်ကို ထိုးထွင်းသိရန်၊ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် တရားအလင်းရောင်ပင်ဖြစ်၍၊ ယင်း၏အမည်မှာ "မဇ္ဈိမပဋိပဒါ" ဟု တွင်လေသည်။

မဇ္ဈိမပဋိပါဒဟူသည် အလယ်အလတ် ကျင့်စဉ်ဖြစ်၏။ ယင်း မဇ္ဈိမပဋိပါဒ (သို့) မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးမှာ :

1. သမ္မာဒိဋ္ဌိ= ကောင်းမြတ်စင်ကြယ်သော သိမြင်မှု
2. သမ္မာသင်္ကပ = ကောင်းမြတ်စင်ကြယ်သော ကြံစည်မှု
3. သမ္မာဝါစာ = ကောင်းမြတ်စင်ကြယ်သော ဝစီကံမှု
4. သမ္မာကမ္မန္တ = ကောင်းမြတ်စင်ကြယ်သော ကာယကံမှု
5. သမ္မာအာဇီဝ = ကောင်းမြတ်စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု
6. သမ္မာဝါယမ = ကောင်းမြတ်စင်ကြယ်သော အားထုတ်မှု
7. သမ္မာသတိ = ကောင်းမြတ်စင်ကြယ်သော အောက်မေ့မှု
8. သမ္မာသမာဓိ = ကောင်းမြတ်စင်ကြယ်သော တည်ကြည်မှု

ဟု ရှစ်မျိုးရှစ်ပါး ရှိလေရာ၊ ယင်းကိုပင် မဂ္ဂင် = မဂ်၏ အစိတ်အပိုင်း ဟု ခေါ်သည်။

မဇ္ဈိမပဋိပဒါ = အလယ်အလတ်ကျင့်စဉ် ဟု အမည်ပေးထားသဖြင့်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဟူသည် ပူဇော်မှု ယုံကြည်မှု သက်သက်မျိုး မဟုတ်ဘဲ၊ ကိုယ်တိုင်လုပ်ထုံးဖြင့် ကျင့်သုံးရသော နိဗ္ဗာန်လမ်းစဉ်မျိုး ဖြစ်ကြောင်းလည်း ကောင်းစွာ ထင်ရှားလှ၏။ မဇ္ဈိမပဋိပဒါကြောင့် ရအပ်သော အကျိုးတရားမှာ ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးသဖြင့်ရအပ်သော အလွန်စင်ကြယ်မွန်မြတ်သော ချမ်းသာအကျိုးတရားပင် ဖြစ်လေသည်။

ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးတို့အား ထိုနေ့က တရားအလင်းရောင် မဇ္ဈိမပဋိပဒါကို ထွန်းပြဟောတော်မူခဲ့သည်မှာ ယခုဘဝ၌သော်လည်းကောင်း၊ နောင်ဘဝတို့၌သော်လည်းကောင်း၊ ဘဝချမ်းသာ လောကစည်းစိမ်များကို ရစေနိုင်ရန် ထွန်းပြဟောကြားခဲ့သည် မဟုတ်ဘဲ၊ လောကမှ လွန်မြောက်ကြောင်းဖြစ်သည့် လောကုတ္တရာချမ်းသာကိုရရန်၊ လောကုတ္တရာချမ်းသာသို့ ဆောင်ပို့နိုင်သော တစ်ခုတည်း၊ တစ်ကြောင်းတည်း၊ တစ်ရောင်တည်းသော ဓမ္မနည်း လမ်းစဉ်အဖြစ်ဖြင့်၊ ဟောကြားခဲ့ကြောင်း သိသင့်ပေသည်။

သစ္စာလေးပါး

ဤသုတ္တန်ဒေသနာ၏ အစပိုင်း၌ ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးတို့၏ အယူမှားကို ပယ်ဖျက်ပြီးလျှင်၊ တရားစစ်၏အခြေခံ သစ္စာလေးပါးကို အကျယ်ရှင်းလင်းဟောပြတော်မူ၏။ ထိုသစ္စာလေးပါးမှာ ဆင်းရဲအမှန်ဟူသော ဒုက္ခသစ္စာ၊ ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းအမှန်ဟူသော သမုဒယသစ္စာ၊ ဆင်းရဲချုပ်ငြိမ်းရာအမှန်ဟူသော နိရောဓသစ္စာ၊ ဆင်းရဲချုပ်ငြိမ်းရာသို့ ရောက်ကြောင်းအမှန်ဟူသော မဂ္ဂသစ္စာဟူသော ဤလေးပါးတည်း။ ဤ သစ္စာလေးပါးတရားကိုပင် အရမ်းမဲ့ ယုံကြည်စရာအရာမဟုတ်၊ လက်တွေ့မျက်မှောက် ပြုရမည့်တရားများဖြစ်ကြောင်းကို မှတ်သားရပေမည်။

ဤသစ္စာလေးပါးတရား၌ ဆင်းရဲကို အရင်းခံထား၍ ဟောကြားသော်လည်း၊ ဆင်းရဲမှ လွတ်မြောက်ရာကိုလည်း ဟောပြလျက်ရှိ၏။ ဆင်းရဲကို မည်သူမျှအလိုမရှိ၊ ချမ်းသာကိုသာ လိုချင်ကြ၏။ သို့ရာတွင် လူအမျိုးမျိုး၊ နတ်အထွေထွေရှိနေကြသဖြင့်၊ တစ်ဦးအား ချမ်းသာဖြစ်သောအရာသည် အခြားတစ်ဦးအား ချမ်းသာဖြစ်လိမ့်မည်ဟု မုချဆိုနိုင်မည် မဟုတ်ချေ။ သို့ဖြစ်၍ မိမိလိုလားတိုင်းသော ချမ်းသာဟူသမျှ ပြည့်စုံနိုင်မည့် နိစ္စထာဝရဖြစ်သည့် ကောင်းကင်ဘုံမျိုး မရှိနိုင်။

ခံစားမှုဝေဒနာ စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမျိုးသည် တည်မြဲသောချမ်းသာမျိုး မဟုတ်ချေ။ ခံစားမှုနှင့်စပ်သော ချမ်းသာမျိုး၏ မမြဲပုံမှာ ကျွန်ုပ်တို့၏ ကိုယ်တွေ့ပင်ဖြစ်၍၊ ထင်ရှားလှ၏။ ရှင်တော်ဘုရား၏ တရားတော်အလို နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာဟူသည် ဒုက္ခအားလုံး အကြွင်းမဲ့ချုပ်ငြိမ်းမှု သန္တိကို စွဲ၍ဖြစ်သော အေးငြိမ်းမှု ဟူသော ချမ်းသာမြဲပင် ဖြစ်လေသည်။

ဒုတိယဖြစ်သော သမုဒယသစ္စာ၌ ဝေဖန်ပြသော "ပေါနော ဝိကာ"ဟူသော စကားအရ၊ တဖန်ဘဝသစ်ကို ပေးတတ်၏ ဟု အဓိပ္ပာယ်ကျရာ၊ သတ္တဝါတို့အား နောင်ဘဝရှိကြောင်း ဘုရားဝန်ခံတော်မူသည်။ ထိုစကားရပ်ဖြင့် နောက်ဘဝမရှိသူဟု ယူ လေ့ရှိကြသူ ဥစ္ဆေဒဝါဒသမားတို့အား ယင်းတို့၏ အယူမှားကြောင်းကို ဖြေကြားရာရောက်သည်ကိုလည်း၊ အထူးသတိပြု သင့်ပေသည်။

ဤသုတ္တန်ဒေသနာ၏ အလယ်ပိုင်း၌ ရှေးကမကြားစဖူးသော တရားထူးတို့၌ ဉာဏ်အလင်း ဖြစ်ပေါ်လာကြောင်း ဟောတော်မူ၏။ ထို့အတူပင် ထိုသစ္စာတို့နှင့် စပ်လျဉ်း၍ သစ္စဉာဏ်၊ ကိစ္စဉာဏ်၊ ကတဉာဏ် သုံးပါးဖြစ်ပုံနှင့် တစ်ဆယ့်နှစ်ပါးသော အခြင်းအရာတို့ကို အကျယ်ခွဲခြားပြတော်မူသည်။

သစ္စာလေးပါးတို့တွင်

• ဒုက္ခသစ္စာကို ပိုင်းခြားသိရမည်။
• သမုဒယသစ္စာကို ပယ်ပစ်ရမည်။
• နိရောဓသစ္စာကို မျက်မှောက်ပြုရမည်။
• မဂ္ဂသစ္စာကို ပွားများရမည်။

ဤသစ္စာလေးပါးနှင့် စပ်လျဉ်း၍၊ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း အသိဉာဏ် မဖြစ်ပေါ်သေးသမျှ၊ သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရရှိကြောင်း လောက၌ ပြောပြတော်မမူ။ သစ္စာလေးပါးကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြည့်ပြည့်စုံစုံ သိမြင်တော်မူသော အခါကျမှ၊ သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရရှိတော်မူကြောင်း ဟောပြတော်မူ၏ ဟု သုတ္တန်အဆုံး၌ မိန့်တော်မူ၏။

"ဤကား ငါ၏အဆုံးစွန်သော ဘဝတည်း၊ နောင်တစ်ဖန်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိ" ဟု အဆုံးသတ်ဘဝအဖြစ်ကို ထင်ရှားစွာ ပြတော်မူပြီးလျှင်၊ ဤတရားဦးဒေသနာတော်ကို ပြီးဆုံးစေတော်မူ၏။

ဒေသနာတော်၏ အဆုံး၌ အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်သည် ရှေးဦးစွာ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုကာ၊ သောတာပန် ဖြစ်လေသည်။ တရားအလင်းရောင်၏ အကြည်ဓာတ်ကို ခံယူရန် လာရောက်ကြသော ထောင်သောင်းမက များပြားလှစွာသော နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် ကောင်းချီးအနုမောဒနာ သာဓုခေါ်ဆိုကြလေကုန်သတည်း။