ဝီကီပီးဒီးယား

ကိုလံဘီယာနိုင်ငံ

(ကိုလံဘီယာ မှ ပြန်ညွှန်းထားသည်)

ကိုဩဒိနိတ်: 4°N 72°W / 4°N 72°W / 4; -72

ကိုလံဘီယာနိုင်ငံ၏ တရားဝင်အမည်မှာ ကိုလံဘီယာသမ္မတနိုင်ငံ (Republic of Colombia) ဖြစ်သည်။ တောင်အမေရိကတိုက်၏ အနောက်တောင်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။ အရှေ့ဘက်တွင် ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံ နှင့်ဘရာဇီးနိုင်ငံ၊ တောင်ဘက်တွင် အီကွေဒေါနိုင်ငံ နှင့် ပီရူးနိုင်ငံ၊ မြောက်ဘက်တွင် ကာရစ်ဘီယံ ပင်လယ်၊ အနောက်မြောက်ဘက်တွင် ပနားမားနိုင်ငံ၊ အနောက်ဘက်တွင် ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်လျက် ရှိသည်။ [၁၂] [၁၃] [၁၄] ကိုလံဘီယာနိုင်ငံသည် ဗင်နီဇွဲလား၊ ဂျမေကာနိုင်ငံ၊ ဟေတီနိုင်ငံ၊ ဒိုမီနီကန်သမ္မတနိုင်ငံ၊ ဟွန်ဒူးရပ်စ်နိုင်ငံ၊ နီကာရာဂွါနိုင်ငံ၊ ကော့စတာရီကာနိုင်ငံတို့နှင့် ပင်လယ်ရေပိုင်နက်အားဖြင့် နယ်ချင်းထိနေသည်။ [၁၅][၁၆] လူဦးရေ ၄၅သန်းကျော်ရှိသော ကိုလံဘီယာသည် နိုင်ငံအလိုက် လူဦးရေများပြားမှု အဆင့်အနေဖြင့် ကမ္ဘာတွင် နံပါတ်(၂၉) ရှိသည်။ တောင်အမေရိကတိုက်တွင် ဘရာဇီးပြီးလျှင် ဒုတိယ လူဦးရေအများဆုံးတိုင်းပြည်ဖြစ်သည်။ ကိုလံဘီယာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် မက္ကဆီကိုနိုင်ငံ၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ စပိန်နိုင်ငံတို့ပြီးလျှင် စပိန်စကားပြောနိုင်ငံများ အနက် စတုတ္ထ လူဦးရေအများဆုံးနိုင်ငံလည်း ဖြစ်သည်။ [၁၇]

ကိုလံဘီယာ သမ္မတနိုင်ငံ
Republic of Colombia
República de Colombia(Spanish)
ကိုလံဘီယာနိုင်ငံ၏ အလံတော်
အလံတော်
ကိုလံဘီယာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်အထိမ်းအမှတ်တံဆိပ်
အမှတ်တံဆိပ်
ဆောင်ပုဒ်: "Libertad y Orden" (စပိန်)
"Freedom and Order"
နိုင်ငံတော် သီချင်း: 'Himno Nacional de la República de Colombia  (စပိန်)
("National Anthem of the Republic of Colombia")
 ကိုလံဘီယာနိုင်ငံ၏ တည်နေရာ  (အစိမ်းရင့်) တောင်အမေရိကတိုက် အတွင်း  (မီးခိုး)
 ကိုလံဘီယာနိုင်ငံ၏ တည်နေရာ  (အစိမ်းရင့်)

တောင်အမေရိကတိုက် အတွင်း  (မီးခိုး)

မြို့တော်
နှင့် အကြီးဆုံးမြို့		ဘိုဂိုတာမြို့
4°35′N 74°4′W / 4.583°N 74.067°W / 4.583; -74.067
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများစပိန်
အသိအမှတ်ပြု ဒေသန္တရ ဘာသာစကားများ၆၈[a]
လူမျိုးစု (၂၀၁၈ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်း[၂])
ကိုးကွယ်မှု
လူမျိုးColombian
အစိုးရပြည်ထောင်စု သမ္မတ ဖွဲ့စည်းပုံ သမ္မတနိုင်ငံစနစ်
အီဗန် ဒူကေး မားကဲ့
မာတာ လူစီယာ ရာမီရဲ့
လီဒီယို ဂါစီယာ တူဘိုင်း
ဟိုဆေး လူအစ် ဘာစီလို
ဥပဒေပြုလွှတ်တော်ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်
ဆီးနိတ်လွှတ်တော်
အောက်လွှတ်တော်
စပိန်ထံမှ လွတ်လပ်ရေးရရှိခြင်း
၁၈၁၀ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၀ ရက်
• အသိအမှတ်ပြုခဲ့
၁၈၁၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၇ ရက်
• Last unitarisation
၁၈၈၆
၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၄ ရက်
• ပနားမားနိုင်ငံ ခွဲထွက်ခြင်း
၁၉၀၃
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း
၁,၁၄၁,၇၄၈ km2 (၄၄၀,၈၃၁ sq mi) (အဆင့်: ၂၅)
• ရေထု (%)
၂.၁ (၂၀၁၅ ခုနှစ် အရ)[၃]
လူဦးရေ
• ၂၀၂၀ ခန့်မှန်း
Neutral increase ၅၀,၃၇၂,၄၂၄[၄] (အဆင့် - ၂၈)
• သိပ်သည်းမှု
၄၂.၂၃/km2 (၁၀၉.၄/sq mi) (အဆင့် - ၁၇၃)
GDP (PPP)၂၀၂၀ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း
$၈၂၇.၆၆၂ ဘီလီယံ[၅] (အဆင့် - ၃၁)
• Per capita
$၁၆,၂၆၄[၅]
GDP (nominal)၂၀၂၀ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း
$၃၄၃.၁၇၇ ဘီလီယံ[၅] (အဆင့် - ၃၈)
• Per capita
$၆,၇၄၄[၅]
Gini (၂၀၁၉)Negative increase ၅၁.၃[၆]
မြင့်
HDI (၂၀၁၉)Increase ၀.၇၆၇[၇]
မြင့် · ၈၃
ငွေကြေးကိုလံဘီယာ ပီဆို (COP)
အချိန်ဇုန်COT (UTC−5[b])
ရက်စွဲပုံစံdd−mm−yyyy (CE)
ယာဉ်ကြောစနစ်ညာ
တယ်လီဖုန်းကုဒ်+၅၇
Internet TLD.co
  1. ^ Although the Colombian Constitution specifies Spanish (Castellano) as the official language in all Colombian territory, other languages spoken in the country by ethnic groups – approximately 68 languages – each is also official in its own territory.[၈] English is also official in the archipelago of San Andrés, Providencia and Santa Catalina.[၉]
  2. ^ The official Colombian time[၁၀] is controlled and coordinated by the National Institute of Metrology.[၁၁]

ကိုလံဘီယာတွင် ယခင်ကတည်းက နေထိုင်လျက် ရှိကြသော မူရင်းဒေသခံများမှာ Muisca၊ Quimbaya နှင့် Tairona တို့ဖြစ်သည်။ ၁၄၉၉တွင် စပိန်တို့ရောက်ရှိလာပြီး ဒေသခံများကို တိုက်ခိုက်ကာ ဘုရင်ခံအုပ်ချုပ်သော နယူးဂရင်နေးဒါး အဖြစ် ယနေ့ခေတ် ကိုလံဘီယာ၊ ဗင်နီဇွဲလား၊ အီကွေဒေါ၊ ဘရာဇီးအနောက်မြောက်ပိုင်းနှင့် ပနားမားတို့ပါဝင်သော ကိုလိုနီနယ်မြေ ကို သိမ်းသွင်း ရယူခဲ့ကြသည်။ ထိုစဉ်က မြို့တော်ကို ဘိုဂိုတာအဖြစ် သတ်မှတ်ထားရှိခဲ့သည်။ [၁၈] ၁၈၁၉တွင် စပိန်ထံမှ လွတ်လပ်ရေးရခဲ့သည်။ ၁၈၃၀တွင် ဂရန်ကိုလံဘီယာ ပြိုကွဲခဲ့ပြီး ဗင်နီဇွဲလားနှင့် အီကွေဒေါတို့က သီးခြားနိုင်ငံများအဖြစ် ခွဲထွက်သွားခဲ့သည်။ ထိုအခါ ယနေ့ကိုလံဘီယာနှင့် ပနားမားတို့ ပူးပေါင်းခဲ့ကြပြီး နယူးဂရင်နေးဒါးသမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။ ၁၈၅၈တွင် ဂရင်နေးဒင်းကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း ၊ ၁၈၆၃တွင် ကိုလံဘီယာပြည်ထောင်စု အဖြစ် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ၁၈၈၆တွင် [ကိုလံဘီယာ သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။ [၁၉] ပနားမား တူးမြောင်း ဖောက်လုပ်ရာတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုထံပေးရန်ရှိနေသော ဘဏ္ဍာငွေကြေးအတွက် ဖိအားပေးခံရသောကြောင့် ၁၉၀၃ခုနှစ်တွင် ပနားမားနိုင်ငံသည် သီးခြားခွဲထွက်ခဲ့သည်။

ကိုလံဘီယာသည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ဖြင့်အုပ်ချုပ်လာသော သမိုင်းကြောင်း ရှည်လျားသည့် တိုင်းပြည်ဖြစ်သည်။ ကိုလံဘီယာလစ်ဘရယ်ပါတီနှင့် ကိုလံဘီယာကွန်ဆာဗေးတစ်ပါတီ တို့ကို ၁၈၄၈ နှင့် ၁၈၄၉ ခုနှစ်ကတည်းက တည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။ အမေရိကတွင် သက်တမ်းအရှည်ကြာဆုံး နိုင်ငံရေးပါတီများ ဖြစ်ကြသည်။ သို့ရာတွင် ပါတီနှစ်ခုကြား တင်းမာမှုများသည် ရံဖန်ရံခါ အဓိကရုဏ်များ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ၁၈၉၉-၁၉၀၂ တွင် ရက်တစ်ထောင်စစ်ပွဲ၊ ၁၉၄၈တွင် La Violencia တို့မှာ ထင်ရှားသောသာဓကများဖြစ်သည်။ ၁၉၆၄မှစ၍ အစိုးရစစ်တပ်၊ လက်ဝဲစွန်းပျောက်ကျားသူပုန်များ၊ လက်ယာစွန်းပြည်သူ့စစ်များကြား ယနေ့ထိတိုင်အောင် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားနေလျက် ရှိသည်။ မူးယစ်ဆေးဝါး တရားမဝင်မှောင်ခိုရောင်းဝယ်မှု များကြောင့် ၁၉၈၀နောက်ပိုင်းတွင် စစ်ပွဲများ ပိုမိုပြင်းထန်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ပြည့်လွန် ဆယ်စုနှစ်များတွင်မူ အကြမ်းဖက်မှုများ သိသိသာသာလျော့ကျသွားခဲ့သည်။ အစိုးရ၏ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲများကြောင့် ပြည်သူ့စစ်များမှာ နေရာပြောင်းရွှေ့သွားကြပြီး သူပုန်များမှာလည်း ယခင်က ထိန်းချုပ်လွှမ်းမိုးထားသော ဒေသများကို ရှုံးနိမ့်လက်လွှတ်ခဲ့ကြရသည်။ [၁၉] [၂၀] ၂၀၀၉၊ ၂၀၁၀ တွင်မူ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုများ တိုးတက်များပြားလာပြန်သည်။ [၂၁][၂၂][၂၃] မေပယ်လ်ခရော့ဖ်ထ်သုတေသနသိပ္ပံ ၏ စစ်တမ်းအရ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် ကိုလံဘီယာသည် မပြီးဆုံးသောသော မူးယစ်ဆေးဝါးစစ်ပွဲများ၊ အသစ်ထပ်ဖွဲ့လာကြသော ပြည်သူ့စစ်များနှင့် သူပုန်ပျောက်ကျားများ တို့ကြောင့် ကမ္ဘာ့ ဆဌမမြောက် အကြမ်းဖက်မှုအများဆုံးတိုင်းပြည် ဖြစ်ခဲ့သည်။ [၂၄][၂၅]

လက်တင်အမေရိကတွင် စတုတ္ထမြောက် စီးပွားရေးအင်အားအတော့တင်းဆုံးဖြစ်သော ကိုလံဘီယာသည် အလယ်အလတ်တန်းအဆင့် ဩဇာရှိသောတိုင်းပြည်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ [၂၆] သို့ရာတွင် ဓနဥစ္စပိုင်ဆိုင်မှု မညီမျှမှုများ ရှိနေသည်။ ၁၉၉၀တွင် ဆင်းရဲ-ချမ်းသာကွာခြားချက် ၏ ၁၀%မှာ ၄၀ အချိုး ၁ ဖြစ်လာသည်။ ၂၀၀၀ခုနှစ်တွင် အချိုးမှာ ၈၀ အချိုး ၁ အထိရောက်လာသည်။ [၂၇] [၂၈] ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ၊ လု့အခွင့်အရေးအဖွဲ့၏ ၂၀၀၈-၂၀၀၉ခုနှစ် အစီရင်ခံစာအရ ဆင်းရဲမှုနှုန်းမှာ လျော့နည်းသွားသည်။ သို့ရာတွင် လူဦးရေ၏ ထက်ဝက်ကျော်မှာ ဆင်းရဲမှု မျဉ်း၏ အောက်တွင် ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ [၂၉] ၂၀၀၉ခုနှစ် တရားဝင်စာရင်းအရ ၄၆%မှာ ဆင်းရဲနွမ်းပါးနေပြီး ၁၇%မှာ ဆိုးရွားစွာ ဆင်းရဲလျက် ရှိနေသည်။ [၃၀][၃၁]

ကိုလံဘီယာတွင် လူမျိုးစုများစွာကွဲပြားလျက် ရှိသည်။ ဒေသခံများ၊ စပိန်အနွယ်များ၊ အာဖရိကန်များ နှင့် ဥရောပနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသများမှ ပြောင်းရွှေ့အခြေချလာသူများဖြင့် ရောနှောလျက် ရှိပြီး ယဉ်ကျေးမှုပေါင်းစုံရှိနေသည်။ ကိုလံဘီယာ၏ ပထဝီဝင်အနေအထားမှာလည်း ကွဲပြားနေသည်။ မြို့ပြအများစုမှာ အင်ဒီးစ်တောင်တန်းကုန်းမြင့်ဒေသများတွင် တည်ရှိနေသည်။ ကိုလံဘီယာ၏ နယ်မြေမှာ အမေဇုန်မိုးသစ်တောများမှသည် အပူပိုင်းမြက်ခင်းပြင်များ၊ ကရစ်ဘီယံပင်လယ် ကမ်းရိုးတန်းနှင့် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ ကမ်းရိုးတန်းများ စသည်ဖြင့် အစုံရှိသည်။ [၃၂]

ဝေါဟာရင်းမြစ်

ပြင်ဆင်ရန်

ကိုးကား

ပြင်ဆင်ရန်
  1. ↑ Constitution of Colombia, 1991 (Article 10) (စပိန်)
  2. ↑ visibilización estadística de los grupos étnicos။ Censo General 2018။ Departamento Administrativo Nacional de Estadistica (DANE)။ 16 August 2021 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 22 September 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  3. ↑ Surface water and surface water change။ Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)။ 11 October 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  4. ↑ ¿Cuántos somos?။ Departamento Administrativo Nacional de Estadística (DANE)။ 27 March 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 22 September 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  5. ↑ ၅.၀ ၅.၁ ၅.၂ ၅.၃ World Economic Outlook Database: Colombia။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (October 2019)။ 26 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  6. ↑ GINI index (World Bank estimate) – Colombia။ ကမ္ဘာ့ဘဏ်။ 12 August 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  7. ↑ 2019 Human Development Report။ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ် (2019)။ 9 December 2019 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  8. ↑ Colombian Constitution of 1991 (Title I – Concerning Fundamental Principles – Article 10)
  9. ↑ LEY 47 DE 1993 (in es)။ alcaldiabogota.gov.co။ 23 February 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  10. ↑ The official Colombian time (in es)။ horalegal.inm.gov.co။ 9 February 2014 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 23 February 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  11. ↑ Decreto 4175 de 2011, artículo 6, numeral 14 (in es)။ Presidencia de la República de Colombia။ 15 April 2016 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 14 March 2016 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  12. ↑ Gerhar Sandner, Beate Ratter, Wolf Dietrich Sahr and Karsten Horsx (1993)။ Conflictos Territoriales en el Mar Caribe: El conflicto fronterizo en el Golfo de Venezuela (in Spanish)။ Biblioteca Luis Angel Arango။ 1 March 2010 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2008-01-05 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  13. ↑ The Geographer Office of the Geographer Bureau of Intelligence and Research (1985-04-15)။ Brazil-Colombia boundary (PDF)။ International Boundary Study။ 16 September 2006 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2008-01-05 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  14. ↑ CIA (2007-12-13)။ Ecuador။ World Fact Book။ 8 December 2015 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2008-01-05 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  15. ↑ Tratados Internacionales limítrofes de Colombia။ 27 September 2007 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 12 December 2010 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  16. ↑ Colombia – Limites territoriales။ 7 July 2011 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 12 December 2010 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  17. ↑ Más 'speak spanish' que en España။ Elpais.com (2010-07-14)။ 2010-11-14 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  18. ↑ Nicolás del Castillo Mathieu (March 1992)။ La primera vision de las costas Colombianas, Repaso de Historia (in Spanish)။ Revista Credencial။ 19 October 2007 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2008-02-29 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  19. ↑ ၁၉.၀ ၁၉.၁ CIA world fact book (2009-05-14)။ Colombia။ CIA။ 13 May 2009 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2009-05-24 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  20. ↑ UNODC.org Violence, Crime, and Illegal Arms Trafficking in Colombia (PDF)။ United Nations Office on Drugs and Crime (November 2006)။
  21. ↑ Newsweek http://www.newsweek.com/2010/09/09/colombia-wrestling-to-quell-local-drug-gangs.html
  22. ↑ CNN]http://articles.cnn.com/2010-02-03/world/colombia.violence_1_paramilitaries-rights-group-human-rights-watch?_s=PM:WORLD Archived 11 May 2011 at the Wayback Machine.
  23. ↑ BBC http://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-10560568
  24. ↑ Maplecroft, terrorism risk index http://www.maplecroft.com/about/news/terrorism.html
  25. ↑ Colombia Reports http://colombiareports.com/colombia-news/news/12911-colombia-ranks-6-on-terrorism-risk-list.html
  26. ↑ David R. Davis, Brett Ashley Leeds and Will H. Moore (1998-11-21)။ Measuring Dissident and state behaviour: The Intranational Political Interactions (IPI) Project (PDF)။ Florida State University။ 2 January 2008 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2008-01-05 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  27. ↑ Stokes, Doug (July 1 2005). "America's Other War: Terrorizing Colombia". Canadian Dimension 39 (4). 
  28. ↑ Rudolf Hommes။ "La otra seguridad democrática" (in Spanish)၊ El Colombiano၊ 22 de noviembre de 2009။ 
  29. ↑ OHCHR in Colombia (2008-2009)။ Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights။ 29 December 2010 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2010-07-25 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  30. ↑ Almost Half of 43.7 Million Colombians Live Below the Poverty Line။ MercoPress (May 4, 2010)။ 2010-07-25 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  31. ↑ ¿Por qué Colombia no sale del club de los pobres?။ Revista Semana (March 13, 2010)။ 26 November 2010 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2010-07-25 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  32. ↑ en Colombia Paisajes naturales de Colombia။ Telepolis.com။ 20 March 2009 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2010-05-16 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
"https://my.wikipedia.org/w/index.php?title=ကိုလံဘီယာနိုင်ငံ&oldid=846041" မှ ရယူရန်