ဗြဟ္မစိုရ်တရား

ဗြဟ္မာတို့၏ နေခြင်းနှင့်တူသော နေခြင်း၊ မြတ်ကုန်သော သူတို့၏ နေခြင်း၊ မြတ်သော နေခြင်း၊ ဗြဟ္မဝိဟာရတရား၊ ဗြဟ္မစိုရ်တရား။ (မေတ္တာ ကရုဏာ, မုဒိတာ, ဥပေက္ခာ ဟူသော တရားလေးပါးကို ပါဠိလို “ဗြဟ္မဝိဟာရ”ဟု၎င်း “ဗြဟ္မစရိယ” ဟုလည်းကောင်း, “အပ္ပမညာ” ဟု၎င်း သုံးနှုန်းသည်ကို တွေ့ရ၏။ ဗြဟ္မာများသည် အပြစ်ကင်းစင်သော စိတ်ဖြင့် နေကြသလို မေတ္တာစသော တရားလေးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်များလည်း ဗြဟ္မာနှင့် တူစွာ အပြစ်ကင်းစင်သော စိတ်ဖြင့်နေထိုင်ကြသည်၊ ဤသို့ ဗြဟ္မာနှင့်တူစွာ နေထိုင်ကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့် မေတ္တာစသော တရားလေးပါးကို “ဗြဟ္မဝိဟာရ”ဟု ခေါ်သည်။ ဗြဟ္မစရိယဟု ခေါ်ဆိုရာ၌ သီးခြားသကတ်အဖွင့် မတွေ့ရ၊ မြတ်သောအကျင့်ဖြစ်သောကြောင့် “ဗြဟ္မစရိယ”ခေါ်သည်ဟု မှတ်ရမည်၊ ယင်း ဗြဟ္မစရိယပုဒ်မှ ပါဠိသက်သတ်ပုံ အနေဖြင့် မြန်မာမှု၌ “ဗြဟ္မစိုရ်”ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။

မေတ္တာစသော တရားလေးပါးစလုံးသည် အတိုင်းအဆ မရှိသော သတ္တဝါပညတ်ကို အာရုံပြုကြ၏၊ ထို့ကြောင့် “အပ္ပမညာ”ဟု ခေါ်သည်။

စင်ကြယ်ကြောင်းများ

• မေတ္တာသည် ဗျာပါဒ အဖြစ် များသောသူ၏ စင်ကြယ်ခြင်းအကြောင်း ဖြစ်သည်၊
• ကရုဏာသည် ဝိဟိံသာ အဖြစ် များသောသူ၏၊
• မုဒိတာသည် အရတိ အဖြစ် များသောသူ၏၊
• ဥပေက္ခာသည် ရာဂ အဖြစ် များသောသူ၏စင်ကြယ်ခြင်းအကြောင်း ဖြစ်သည်။

မဖြစ်နိုင်သော ကိလေသာများ

• မေတ္တာပွါးလျှင် ဗျာပါဒမဖြစ်၊
• ကရုဏာ ပါးလျှင် ဝိဟိံသာ မဖြစ်၊
• မုဒိတာပွါးလျှင် အရတိ (ပျင်းရိငြီးငွေ့ခြင်း) မဖြစ်၊
• ဥပေက္ခာ ပွါးလျင် ရာဂမဖြစ်။

သဘောလက္ခဏာများ

• မိခင်သည် သားငယ်ကို ကြီးပွါးစေလိုသည်၊ ဖျားနာနေသောသားကို အဖျားအနာပျောက်ကင်းစေလိုသည်၊ ပျိုမျစ် နုနယ်အရွယ်နှင့် ပြည့်စုံသောသားကို အရွယ် ပျိုမျစ်မှု၌ ကြာမြင့်စွာ တည်စေလိုသည်၊ သူတစ်ပါးထံမှ ကူညီဖေးမမှု မပါပဲ မိမိကိစ္စ အဝကို ဆောင်ရွက်နိုင်စွမ်းသော သား ပေါ်၌ တစ်စုံတစ်ခု ကြောင့်ကြမှုမပြု၊ လျစ် လျူရှုသည်။ အထက်ပါ မိခင်ဥပမာနှင့်အတူ သတ္တဝါအများ ကြီးပွါးစေလိုမှုသည် မေတ္တာ၏ သဘောတည်း။
• ဖြစ်ပေါ်နေသော လူမှု ဒုက္ခ အဝဝမှ ကယ်တင်လိုမှုသည် ကရုဏာ၏ သဘောတည်း။
• လက်ရှိ စည်းစိမ်ချမ်းသာမှ မယုတ်လျော့စေလိုမှု, လက်ရှိ စည်းစိမ် ချမ်းသာအတိုင်း တည်မြဲ နေစေလိုမှုသည် မုဒိတာ၏ သဘောတည်း။
• သူတစ်ပါး အကူ အညီမပါပဲ ကိစ္စအဝဝကို ပြီးမြောက်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်သူများအပေါ်၌ လျစ်လျူရှု မှုသည် ဥပေက္ခာ၏ သဘောတည်း။

ပြည့်စုံခြင်းနှင့် ပျက်စီးခြင်း

• ဗျာပါဒကို ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန်အားဖြင့် ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်းသည် မေတ္တာ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊ မေတ္တာ၏ ကောင်းစွာ ကိစ္စပြီးစီးခြင်းမည်၏။ တဏှာချစ် ချစ်ခြင်းသည် မေတ္တာပျက်စီးခြင်း မည်၏၊ ရာဂသည် မေတ္တာအယောင်ဆောင်၍ လှည့်စားတတ်သည်။
• ဒေါသမူ စိတ္တုပ္ပါဒ်ကို ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန်အားဖြင့် ပယ်ဖျောက်နိုင်မှုသည် ကရုဏာ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊ ကရုဏာ၏ ကောင်းစွာ ကိစ္စပြီးစီးခြင်း မည်၏။ သောက ဖြစ်ခြင်းသည် ကရုဏာပျက်စီးခြင်း မည်၏၊ သောကသည် ကရုဏာအယောင်ဆောင်၍ လှည့်စားတတ်သည်။
• အရတိ ငြိမ်းပျောက် ခြင်းသည် မုဒိတာ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊ မုဒိတာ၏ ကောင်းစွာ ကိစ္စပြီးစီးခြင်း မည်၏။ ဂေဟဿိတ ပီတိ၏အစွမ်းအားဖြင့် ရွှင်ပျခြင်းသည် မုဒိတာ၏ ပျက်စီးခြင်းမည်၏။
• မုန်းခြင်း ချစ်ခြင်း၏ ကင်းကွာပျောက်ကွယ် ခြင်းသည် ဥပေက္ခာ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊ ဥပေက္ခာ၏ ကောင်းစွာကိစ္စပြီးစီးခြင်းမည်၏။ ကာမဂုဏ်ကိုမှီသော အညာဏုပေက္ခာ၏ ဖြစ်ခြင်းသည် ဥပေက္ခာ၏ ပျက်စီးခြင်းမည်၏။

အကျိုးကျေးဇူးများ

• ဗြဟ္မဝိဟာရ တရားကို ပွားများလျှင် ဝိပဿနာချမ်းသာ, ဘဝသမ္ပတ္တိချမ်းသာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရ ချမ်းသာ, ချမ်းချမ်းသာသာ အိပ်ရခြင်းစသော တဆယ့်တစ်ပါးသော (အံ၊၃၊၅၄၂)ချမ်းသာ အကျိုးကျေးဇူးများ ကိုခံစားရသည်။
• ဗျာပါဒကင်းပျောက်ခြင်း သည် မေတ္တာ၏ သီးသန့်အကျိုးတည်း။
• ဝိဟိံသာ ကင်းပျောက်ခြင်းသည် ကရုဏာ၏ သီးသန့်အကျိုးတည်း။
• အရတိကင်းပျောက်ခြင်းသည် မုဒိတာ၏ သီးသန့်အကျိုးတည်း။
• ရာဂ ကင်းပျောက်ခြင်းသည် ဥပေက္ခာ၏ သီးသန့် အကျိုးတည်း။

ရန်သူများ

• မေတ္တာ၏ နီးသောရန်သူကား ရာဂ၊ ဝေးသောရန်သူကား ဗျာပါဒ။
• ကရုဏာ၏ နီးသောရန်သူကား ဂေဟဿိတ-ဒေါမနဿ၊ ဝေးသောရန်သူကား ဝိဟိံသာ။
• မုဒိတာ၏ နီးသောရန်သူကား ဂေဟဿိတ-သောမနဿ၊ ဝေးသောရန်သူကား အရတိ။
• ဥပေက္ခာ၏နီးသောရန်သူကား ဂေဟဿိတ-အညာဏုပေက္ခာ၊ ဝေးသောရန်သူကား ရာဂပဋိဃတို့ ဖြစ်ကြသည်။

ရနိုင်သော ဈာန်နှင့် အကျိုးတရားများ

မေတ္တာ, ကရုဏာ, မုဒိတာ သုံးပါးသည် ပ, ဒု, တ စတုတ္ထဈာန်တို့၏ အာရုံသာဖြစ်သည်။ မေတ္တာစသော သုံးပါးကိုပွားများလျှင် ပ, ဒု, တ, စတုတ္ထဈာန်ကိုသာ ရနိုင်သည်။ ဥပေက္ခာသည် ပဉ္စမဈာန်၏ အာရုံဖြစ်သည်၊ ဥပေက္ခာကို ပွားများလျှင် ပဉ္စမဈာန်ကို ရနိုင်သည်။

မေတ္တာစသည်ကိုပွားများ၍ အောက်အောက် ဈာန်ကိုရခဲ့သူသာ ဥပေက္ခာကို ပွားများ၍ ပဉ္စမဈာန်ကို ရနိုင်သည်။ ကသိုဏ်းစသည်ကို ပွားများ၍ အောက်အောက်ဈာန်ကို ရခဲ့သူကား ဥပေက္ခာကို ပွားများသော်လည်း ပဉ္စမဈာန်ကို မရနိုင်။

ဗြဟ္မဝိဟာရနှင့် ပြည့်စုံခြင်းသည် စည်းစိမ်အခြံအရံ ပြည့်စုံခြင်း၏ အကြောင်းတည်း။

ခန္ဓာအာယတနဓာတ်များ ကျန်းမာ ချမ်းသာကြပါစေဟု မေတ္တာ ပို့သလျှင် သတ္တဝါများနားမလည်နိုင်၊ ဇဝေဇဝါသံသယ ဖြစ်စရာအကြောင်းရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ဗြဟ္မဝိဟာရကို ပြခြင်းငှါ ပုဂ္ဂလကထာကို ဟောတော်မူရသည်။

ဗြဟ္မဝိဟာရ တရား လေးပါးသည် ဝဋ်, ဝဋ်၏အခြေ, ဝိပဿနာ၏အခြေခံ, အဘိညာဉ်, နိရောဓသမာပတ်၏ အခြေဖြစ်နိုင်သည်။ သတ္တဝါ ပညတ်ကို အာရုံပြု၍ လောကုတ္တရာမဂ်ဖိုလ် ကိုကား မဖြစ်စေနိုင်။ အကျယ်ကို သက်ဆိုင်ရာပုဒ်တို့၌ ကြည့်။)