ဇီနွန်

ဆာ ဝီလျံ ရမ္မဆေးနှင် မောရစ် ထရဲဗား နှစ်ဦးတို့သည် လေရည်ကို အဆင့်ဆင့်ပေါင်းခံယူကြသည်။ ထိုအခါ လေထုတွင်ပါရှိသော အစွမ်းမဲ့ ဓာတ်ငွေ့များတွင် အလေးဆုံးဖြစ်သော ဓာတ်ငွေ့တစ်မျိုးကို တွေ့ကြလေသည်။ ထိုဓာတ်ငွေ့သည် လေထု၏ထုထည် အပုံ ဆယ်သန်းတွင် တစ်ပုံသာပါ၍၊ အရှားဆုံး ဓာတ်ငွေ့လည်းဖြစ်၏။ ယင်းကို ဇီနွန်ဟု အမည်ပေးကြသည်။ လေထုတွင်ပါရှိသော ဟီလီယမ်၊ နီယွန်၊ အာဂွန်၊ ကရစ်ပတွန်နှင့် ဇီနွန်ခေါ် အစွမ်းမဲ့ဓာတ်ငွေ့များသည် အလှည့်မှန်ဇယားတွင် သုညအစု၌ပါဝင်သည်။ ထိုအစုတွင် နောက်ဆုံး၌ ပါဝင်သည့် ရေဒွန်ကိုမူ လေထုထဲတွင်မတွေ့ရဘဲ၊ ရေဒီယိုသတ္တိကြောင့် ပြောင်းလဲမှု များဖြစ်ရာ၌သာ တွေ့ရသည်။

ဇီနွန်,  ₅₄Xe

A xenon-filled discharge tube glowing light blue
Spectral lines of xenon
ယေဘုယျ ဂုဏ်သတ္တိများ
အမည်၊ သင်္ကေတ	ဇီနွန်, Xe
အသံထွက်	/ˈzɛnɒn/ or /ˈziːnɒn/ ZEN-on or ZEE-non
အဆင်း	colorless gas, exhibiting a blue glow when placed in an electric field
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယားရှိ ဇီနွန်
Kr ↑ Xe ↓ Rn အိုင်အိုဒင်း ← ဇီနွန် → ဆယ်ဆီယမ်
အက်တမ် အမှတ်စဉ် (Z)	54
အုပ်စု၊ ဘလော့	group 18 (noble gases)
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယား	period 5
ဒြပ်စင် ကဏ္ဍ	noble gas
စံ အက်တောမစ် အလေးချိန် (±) (Ar)	131.293(6)
အီလက်ထရွန် ပြုပြင်မှု	[Kr] 4d10 5s2 5p6
အခွံတစ်ခုလျင် အီလက်ထရွန်ပါဝင်မှု	2, 8, 18, 18, 8
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိများ
ဖေ့စ်	အငွေ့
အရည်ပျော်မှတ်	161.40 K ​(−111.75 °C, ​−169.15 °F)
အရည်ဆူမှတ်	165.051 K ​(−108.099 °C, ​−162.578 °F)
သိပ်သည်းမှု (သုည °C)	5.894 g/L
(အရည်ဆူမှတ်)	2.942 g/cm3
သုံးပွင့်ဆိုင်မှတ်	161.405 K, ​81.77 kPa
Critical point	289.733 K, 5.842 MPa
ဖျူးရှင်းအပူ	2.27 kJ/mol
အငွေ့ပျံခြင်း အပူ	12.64 kJ/mol
မိုလာ အပူအင်အား	21.01 J/(mol·K)
ငွေ့ရည်ဖိအား P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 83 92 103 117 137 165
အက်တောမစ် ဂုဏ်အင်များ
အောက်ဆိုဒ်ဒေးရှင်း အခြေနေ	0, +1, +2, +4, +6, +8 ​(rarely more than 0; a weakly acidic oxide)
အီလက်ထရွန် ဆန့်ကျင်ဘက်ဓာတ်	Pauling scale: 2.6
အိုင်ယွန်းပြုခြင်းစွမ်းအင်	1st: 1170.4 kJ/mol 2nd: 2046.4 kJ/mol 3rd: 3099.4 kJ/mol
ကိုဗေးလန့်အချင်းဝက်	140±9 pm
ဗန်ဒါဝေါ့စ် အချင်းဝက်	216 pm
Miscellanea
ပုံဆောင်ခဲ ဖွဲ့စည်းပုံ	​face-centered cubic (fcc)
အသံ၏အမြန်နှုန်း	gas: 178 m·s−1 liquid: 1090 m/s
အပူစီးကူးမှု	5.65×10−3 W/(m·K)
သံလိုက်ဓာတ်	diamagnetic
သံလိုက် ထိတွေ့နိုင်မှု (χmol)	−43.9·10−6 cm3/mol (298 K)
CAS Number	7440-63-3
သမိုင်းကြောင်း
Discovery and first isolation	William Ramsay and Morris Travers (1898)
အတည်ငြိမ်ဆုံး ဇီနွန်၏ အိုင်ဆိုတုပ်များ
iso NA သက်တမ်းဝက် DM DE (MeV) DP 124Xe 0.095% is stable with 70 neutrons 125Xe syn 16.9 h ε 1.652 125I 126Xe 0.089% is stable with 72 neutrons 127Xe syn 36.345 d ε 0.662 127I 128Xe 1.910% is stable with 74 neutrons 129Xe 26.401% is stable with 75 neutrons 130Xe 4.071% is stable with 76 neutrons 131Xe 21.232% is stable with 77 neutrons 132Xe 26.909% is stable with 78 neutrons 133Xe syn 5.247 d β− 0.427 133Cs 134Xe 10.436% is stable with 80 neutrons 135Xe syn 9.14 h β− 1.16 135Cs 136Xe 8.857% 2.165×1021 y β−β− 2.45783 136Ba

ဇီနွန်သည် အရောင်နှင့် အနံ့မရှိသော ဓာတ်ငွေ့ဖြစ်၍ နိုက်ထရိုဂျင်ထက် ၅ ဆ သိပ်သည်းသည်။ သင်္ကေတမှာ (Xe သို့မဟုတ် X)ဖြစ်သည်။ အက်တမ် နံပါတ်စဉ်နှင့် အက်တမ် အလေးဆများမှာ ၅၄ နှင့် ၁၃၁.၃ အသီးသီးဖြစ်သည်။ အခြား အစွမ်းမဲ့ဓာတ်ငွေ့များကဲ့သို့ပင် ဇီနွန်သည် ဒြပ်ပေါင်းများ မဖြစ် ချေ။ ရောင်စဉ်ဖြင့် ဓာတ်ခွဲရာတွင် အာဂွန်နှင့် အနည်းငယ်တူသည်။