ဇာကိုနီယမ်

သက္ကရာဇ် ၁၇၈၉ ခုနှစ်တွင် ဂျာမန်လူမျိုး ဓာတုဗေဒ ဆရာ ကလပ်ပရုတ်ဆိုသူသည် သီဟိုဠ်ကျွန်းမှရသည့် ဂေါ်မိတ်တွင် ဇာကိုနီယမ်းပါဝင်သော ဒြဗ်ပေါင်းတစ်ခုကို အောက်ဆိုက်အဖြစ်ဖြင့် တွေ့ခဲ့သည်။ သို့သော် ဇာကိုနီယမ်ကိုမူ ဗာဇီးလီယပ်ဆိုသူကသာ ပထမဆုံးထုတ်ယူရရှိခဲ့သည်။ ဇာကိုးနီးယမ်းပါဝင်သည့် အဓိကတွင်းထွက်နှစ်မျိုးမှာ ဇာကိုနီယမ်း ဆီလီကိတ်ဖြစ်သော ဇာကွန်(ဂေါ်မိတ်)နှင့် ဇာကိုနီယမ်းအောက်ဆိုက်ဖြစ်သော ဗက်ဒဲလီယိုက်ဖြစ်သည်။ ဇာကိုနီယမ်ကို မီးစာကျောက်သဲတွင်လည်း တွေ့ရသေးသည်။ ဇာကွန်ကို ဩစတြေးလီးယား၊ အိန္ဒိယနှင့် ဗရာဇီးနိုင်ငံများ၌၎င်း တွေ့ရသည်။ ဇာကွန်အမြောက် အမြားကို နယူးဆောက်သဝေးမှလည်း ရသေးသည်။ ထို့ပြင် ဂေါ်မိတ်ကသစ်ရေ သို့မဟုတ် ဂေါ်မိတ်နီ ကဲ့သို့သော ကျောက်မျက်မျိုးတွင်လည်း တွေ့ရသေးသည်။ ဇာကိုနီယမ်းသည် အောက်ဆီဂျင်၊ နိုက်ထရိုဂျင်၊ ဟိုက်ဒရိုဂျင်၊ ကာဗွန်၊ ဆီလီကွန်ကဲ့သို့သော ဒြဗ်စင်များနှင့်တွေ့ထိလျှင် အလွန်ဓာတ်ပြောင်းလွယ်သည်။ ထိုကြောင့် အခြားသတ္တုများကို ဇာကိုနီယမ် သတ္တုကျောက်ရိုင်းမှ ဖယ်ရှားပစ်လိုက်သည့်တိုင်အောင် ဇာကိုနီယမ် သတ္တုသန့်သန့်ကို လွယ်ကူစွာ ထုတ်ယူ၍ မရနိုင်သေးပေ။ သတ္တုမှုန့်ကို ရလိုသောအခါ သတ္တု ဖလူအိုရိုက်ကို ဆိုဒီယမ်နှင့်ရောလျက် အလွန်ခိုင်ခံ့၍ အလုံပိတ်ထားသည့် လုံကြီးများတွင်ထည့်ကာ အပူတိုက်ပေးရသည်။

ဇာကိုနီယမ်  ₄₀Zr

ယေဘုယျ ဂုဏ်သတ္တိများ
အမည်၊ သင်္ကေတ	ဇာကိုနီယမ်, Zr
အဆင်း	silvery white
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယားရှိ ဇာကိုနီယမ်
Ti ↑ Zr ↓ Hf အိတ်တြီယမ် ← ဇာကိုနီယမ် → နိုင်အိုဘီယမ်
အက်တမ် အမှတ်စဉ် (Z)	40
အုပ်စု၊ ဘလော့	group 4
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယား	period 5
စံ အက်တောမစ် အလေးချိန် (Ar)
အီလက်ထရွန် ပြုပြင်မှု	[Kr] 4d2 5s2
အခွံတစ်ခုလျင် အီလက်ထရွန်ပါဝင်မှု	2, 8, 18, 10, 2
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိများ
ဖေ့စ်	အစိုင်အခဲ
အရည်ပျော်မှတ်	2128 K ​(1855 °C, ​3371 °F)
အရည်ဆူမှတ်	4650 K ​(4377 °C, ​7911 °F)
သိပ်သည်းမှု (အခန်းအပူချိန်)	6.52 g/cm3
5.8 g/cm3
ဖျူးရှင်းအပူ	14 kJ/mol
အငွေ့ပျံခြင်း အပူ	591 kJ/mol
မိုလာ အပူအင်အား	25.36 J/(mol·K)
ငွေ့ရည်ဖိအား P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 2639 2891 3197 3575 4053 4678
အက်တောမစ် ဂုဏ်အင်များ
အီလက်ထရွန် ဆန့်ကျင်ဘက်ဓာတ်	Pauling scale: 1.33
အိုင်ယွန်းပြုခြင်းစွမ်းအင်	1st: 640.1 kJ/mol 2nd: 1270 kJ/mol 3rd: 2218 kJ/mol
အက်တောမစ် အချင်းဝက်	empirical: 160 pm
ကိုဗေးလန့်အချင်းဝက်	175±7 pm
Miscellanea
ပုံဆောင်ခဲ ဖွဲ့စည်းပုံ	​hexagonal close-packed (hcp)
အသံ၏အမြန်နှုန်း	3800 m/s (at 20 °C)
အပူ ပြန့်ကားမှု	5.7 µm/(m·K) (at 25 °C)
အပူစီးကူးမှု	22.6 W/(m·K)
လျှပ်စစ် ခုခံမှု	421 nΩ·m (at 20 °C)
သံလိုက်ဓာတ်	paramagnetic
Young's modulus	88 GPa
Shear modulus	33 GPa
Bulk modulus	91.1 GPa
ပိုင်ဆွန် အချိုး	0.34
Mohs hardness	5.0
Vickers hardness	820–1800 MPa
Brinell hardness	638–1880 MPa
CAS Number	7440-67-7
သမိုင်းကြောင်း
အမည်တပ်ခြင်း	after zircon, zargun زرگون meaning "gold-colored".
ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု	Martin Heinrich Klaproth (၁၇၈၉)
ပထမဆုံး ခွဲထုတ်မှု	ယန်စ် ယာကော့ဘ် ဘာရှဲလီယော့စ် (၁၈၂၄)
အတည်ငြိမ်ဆုံး ဇာကိုနီယမ်၏ အိုင်ဆိုတုပ်များ
iso NA သက်တမ်းဝက် DM DE (MeV) DP 88Zr syn 83.4 d ε – 88Y γ 0.392D – 89Zr syn 78.4 h ε – 89Y β+ 0.902 89Y γ 0.909D – 90Zr 51.45% is stable with 50 neutrons 91Zr 11.22% is stable with 51 neutrons 92Zr 17.15% is stable with 52 neutrons 93Zr trace 1.53×106 y β− 0.060 93Nb 94Zr 17.38% is stable with 54 neutrons 96Zr 2.80% 2.0×1019 y β−β− 3.348 96Mo

သို့သော် ပလာနယ်တွင်ရှိသော တန်စတင် အမျှင်သေးပေါ်သို့ လျှပ်စစ်ဓာတ်ဖြင့် အပူတိုက်၍ ဇာကိုနီယမ် အိုင်အိုဒိုက်အငွေ့ကို လွှတ်ပေးသောအခါတွင် အိုင်အိုဒင်သည် ပြိုကွဲသွားကာ တန်စတင်အမျှင်သေးပေါ်တွင် ဇာကိုနီယမ်လာရောက် စွဲကပ်နိုင်၏။

ဇာကိုနီယမ်သည် အလှည့်မှန်ဇယားတွင် တိုင်တေးနီယမ် နှင့်ဆီလီကွန်ရှိသည့်အစု၌ ပါဝင်သည်။ ထိုဒြဗ်စင်၏ အက်တမ်အမှတ်စဉ်နှင့် အက်တမ်အလေးဆများမှာ ၄ဝ နှင့် ၉၁.၂ ဖြစ်သည်။