တာဘီယမ်

တာဘီယမ် (Terbium)သည် Lanthanide အုပ်စုတွင် ပါဝင်သော ပျော့ပြောင်း ပုံသွင်းရလွယ်ကူပြီး ငွေရောင် ဖျော့ဖျော့ ရှိ သတ္တု တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် လေထုထဲတွင် တည်ငြိမ်စွာ တည်ရှိနေနိုင်သော်လည်း အောက်စီဂျင်နှင့် နှေးကွေးစွာ ဓာတ်ပြုပြီး ရေနှင့်လည်း ဓာတ်ပြုနိုင်သည်။၎င်းဒြဗ်စင်များကို ရှားပါးသော ဒြဗ်စင်များဟု ခေါ်ကြသော်လည်း၊ စင်စစ်အားဖြင့် အားလုံးရှားပါးကြသည် မဟုတ်ချေ။ အချို့ကို ခဲကဲ့သို့ ကမ္ဘာမြေလွှာတွင် အနှံ့အပြား တွေ့ရသည်။ ရှားပါးသော ဓာတ်မြေပါရှိသည့် တွင်းထွက် ပစ္စည်းများတွင် အခြားဒြဗ်စင်များအပြင် ရေဒီယမ်သတ္တုရှိသည့် သိုရီယမ်ကိုလည်း တွေ့ရသည်။

တာဘီယမ်  ₆₅Tb

ယေဘုယျ ဂုဏ်သတ္တိများ
အမည်၊ သင်္ကေတ	တာဘီယမ်, Tb
အသံထွက်	/ˈtɜːrbiəm/ TUR-bee-əm
အဆင်း	ငွေရောင်
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယားရှိ တာဘီယမ်
– ↑ Tb ↓ Bk ဂါဒိုလီနီယမ် ← တာဘီယမ် → ဒိုင်စပရိုဆီယမ်
အက်တမ် အမှတ်စဉ် (Z)	65
အုပ်စု၊ ဘလော့	group n/a
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယား	period 6
ဒြပ်စင် ကဏ္ဍ	lanthanide
စံ အက်တောမစ် အလေးချိန် (±) (Ar)	158.92535(2)
အီလက်ထရွန် ပြုပြင်မှု	[Xe] 4f9 6s2
အခွံတစ်ခုလျင် အီလက်ထရွန်ပါဝင်မှု	2, 8, 18, 27, 8, 2
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိများ
ဖေ့စ်	အစိုင်အခဲ
အရည်ပျော်မှတ်	1629 K ​(1356 °C, ​2473 °F)
အရည်ဆူမှတ်	3396 K ​(3123 °C, ​5653 °F)
သိပ်သည်းမှု (အခန်းအပူချိန်)	8.23 g/cm3
7.65 g/cm3
ဖျူးရှင်းအပူ	10.15 kJ/mol
အငွေ့ပျံခြင်း အပူ	391 kJ/mol
မိုလာ အပူအင်အား	28.91 J/(mol·K)
ငွေ့ရည်ဖိအား P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1789 1979 (2201) (2505) (2913) (3491)
အက်တောမစ် ဂုဏ်အင်များ
အောက်ဆိုဒ်ဒေးရှင်း အခြေနေ	4, 3, 2, 1 ​(a weakly base oxide)
အီလက်ထရွန် ဆန့်ကျင်ဘက်ဓာတ်	Pauling scale: 1.2 (?)
အိုင်ယွန်းပြုခြင်းစွမ်းအင်	1st: 565.8 kJ/mol 2nd: 1110 kJ/mol 3rd: 2114 kJ/mol
အက်တောမစ် အချင်းဝက်	empirical: 177 pm
ကိုဗေးလန့်အချင်းဝက်	194±5 pm
Miscellanea
ပုံဆောင်ခဲ ဖွဲ့စည်းပုံ	​hexagonal close-packed (hcp)
အသံ၏အမြန်နှုန်း	2620 m/s (at 20 °C)
အပူ ပြန့်ကားမှု	at r.t. α, poly: 10.3 µm/(m·K)
အပူစီးကူးမှု	11.1 W/(m·K)
လျှပ်စစ် ခုခံမှု	α, poly: 1.150 µΩ·m (at r.t.)
သံလိုက်ဓာတ်	paramagnetic at 300 K
သံလိုက် ထိတွေ့နိုင်မှု (χmol)	+146,000·10−6 cm3/mol (273 K)
Young's modulus	α form: 55.7 GPa
Shear modulus	α form: 22.1 GPa
Bulk modulus	α form: 38.7 GPa
ပိုင်ဆွန် အချိုး	α form: 0.261
Vickers hardness	450–865 MPa
Brinell hardness	675–1200 MPa
CAS Number	7440-27-9
သမိုင်းကြောင်း
အမည်တပ်ခြင်း	after Ytterby (Sweden), where it was mined
ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုနှင့် ပထမဆုံးခွဲထုတ်ခြင်း	Carl Gustaf Mosander (1842)
အတည်ငြိမ်ဆုံး တာဘီယမ်၏ အိုင်ဆိုတုပ်များ
iso NA သက်တမ်းဝက် DM DE (MeV) DP 157Tb syn 71 y ε 0.060 157Gd 158Tb syn 180 y ε 1.220 158Gd β− 0.937 158Dy 159Tb 100% is stable with 94 neutrons

အသုံးပြုခြင်း

တာဘီယမ်သည် ရှားပါးပြီး ဈေကြီးသောကြောင့် စီးပွားရေးအရ အသုံးပြုမှု နည်းပါသည်။ ရှားပါးသော ဓာတ်မြေများကို ထုတ်ယူရာတွင် ပထမ ဦးစွာ၌ ထိုဓာတ်မြေများတစ်စုလုံးကို တွင်းထွက်ပစ္စည်းတွင် ပါသည့်အခြားသော ဒြဗ်စင်များမှ ခွဲထုတ်ယူရသည်။ ထိုသို့ ထုတ်ယူပြီးသော အခါမှ ရှားပါးသော ဓာတ်မြေများကို တစ်ခုစီ တစ်ပင်တစ်ပန်းထုတ်ယူရသည်။ ဒြဗ်စင်တို့သည် တစ်ခုနှင့် တစ်ခု အလွန်တူသဖြင့် ပျော်ဝင်သောနေရာတွင် အနည်းငယ်စီ ခြားနားချက်ကို အသုံးချပြီးလျှင် ခွဲထုတ်ယူရသည်။ ဒြဗ်စင် တစ်ခုစီ၏ ဒြဗ်ပေါင်းကိုရရှိအောင် အကြိမ်ပေါင်း ထောင်ချီ၍ သလင်းပွင့်ခံယူရသည်။ ရှားပါးသော ဓာတ်မြေများကို ခွဲထုတ် ယူရန် သတ္တုကျောက်ရိုင်း အမြောက်အမြားကို အသုံးပြုမှသာ အလိုရှိသော ဓာတ်မြေအနည်းငယ်ခန့်ကို ရနိုင်သည်။ ရှားပါး သော ဓာတ်မြေများကို ရှေးဦးစွာ ဆီးရီးယမ်ဓာတ်မြေ၊ တာဘီယမ်ဓာတ်မြေ၊ အစ်တဘီယမ်ဓာတ်မြေဟု အစုကြီးသုံးစုခွဲယူပြီး မှသာ ဆိုင်ရာဒြဗ်စင်အသီးသီးကို ထုတ်ယူသည်။ ရှားပါးသော ဒြဗ်မြေများတွင် အဖြူရောင်သို့မဟုတ် အဝါရောင်ရှိ၍၊ သတ္တု ရောင်တောက်နေသည်။ ဂုဏ်သတ္တိများမှာ ကယ်လဆီယမ်နှင့် ဆင်တူသည်။ လေသလပ်ခံထားသောအခါ အရောင်မှိန်သွား သည်။ ရေနှင့် ဖြည်းညှင်းစွာ ဓာတ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်ပြီးလျှင် ဟိုက်ဒရိုဂျင်ကို စွန့်ထုတ်ပေးသည်။ များစွာသော ဒြဗ်စင်တို့ တွင် အိုင်းယန်းနှင့်ကိုဗော့ကဲ့သို့ သံလိုက်ဂုဏ်များရှိကြသည့် အပြင်၊ အရောင်ရှိသော ဒြဗ်ပေါင်းများကို ဖြစ်စေသည်။ အတွေ့ရများဆုံးဖြစ်သော ဆီးရီးယမ်ကို မီးစာများပြုလုပ် ကြ၍၊ ထိုဒြဗ်စင်၏ ဒြဗ်ပေါင်းများကို ဆေးထိုးရာတွင် အသုံး ပြုသည်။ ထိုဓာတ်မြေများကို သံနှင့်ရောပေးသောအခါ၊ မစ်ရှသတ္တုခေါ် သတ္တုစပ်တစ်မျိုးကို ရသည်။ ထိုသတ္တုစပ်ဖြင့် ဓာတ်မီးခြစ်များတွင် အသုံးပြုရန် မီးခြစ်ကျောက်ပြုလုပ်ယူသည်။ အသေးအဖွဲ အသုံးပြုမှု အနေဖြင့် လေဆာများတွင် လည်းကောင်း၊ တစ်ပိုင်း လျှပ်ကူးပစ္စည်းများတွင်လည်းကောင်း၊ ရှားပါးသော ဓာတ်မြေများသည် အလွန်တောက်ပ သည့် အလင်းရောင်ကိုပေးနိုင်စွမ်းရှိသဖြင့် ယင်းတို့ကို ရောင်စုံ ရုပ်မြင်သံကြာစက်များတွင် မီးစုန်းဓာတ်အတွက် လည်းကောင်း အသုံးပြုသည်။ ၎င်း ကို Solid State Device များဖြစ်သည့် transistors, microprocessor chips, and DRAM များတွင်လည်းကောင်း၊ မြင့်မားသော အပူချိန်တွင် လည်ပတ် လုပ်ဆောင် နိုင်သော လောင်စာ ဆဲလ် Stabilizers များအဖြစ် လည်းကောင်း အသုံးပြုနိုင်သေးသည်။

ဇီနိုတိုင်း

တာဘီယမ် အောက်ဆလိတ် သို့မဟုတ် ဆာလဖိတ်ကို မီးရှို့လျှင် ပါရောက်ဆိုက်အမည်ဖြစ်လာသည်။ ထို ပါရောက် ဆိုက်ကို တွင်းထွက်အက်ဆစ်များနှင့်ရော၍၊ အပူတိုက်ပေးလျှင် အရောင်မရှိသလောက်ဖြစ်သော ပျော်ဝင်ရည်များဖြစ်လာသည်။ ထိုပျော်ဝင်ရည်များသည် စပက်ထရမ်(ရောင်စဉ်)တွင် အပြာ ရောင်နေရာ၌ အနည်းငယ်အရောင်မှိန်ခြင်းကြောင့်ထူးခြားသည်။

ပတ်ဝန်းကျင်တွင်တွေ့ရှိရမှုအခြေအနေ

အက်တမ် နံပါတ် ၅၇ မှ ၇၁ အထိရှိ သော ဒြဗ်စင် ၁၅ မျိုးမှာ ရှားပါးသော ဓာတ်မြေပင်ဖြစ်သည်၊ အခြားသော ဒြဗ်စင်အစုများထက် ယင်းတို့သည်တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အလွန်တူသောကြောင့် ဇယားကွက်တွင် နေရာလွတ်တစ်ခုတည်း ၌ ထည့်သွင်းထား ခြင်းဖြစ်သည်။

၁၇၉၄ ခုနှစ်တွင် ဖင်းလူမျိုး ဓာတုဗေဒပညာရှင် ဂတ်ဒို လင်ဆိုသူသည် ဆွီဒင်နိုင်ငံမှရသော တွင်းထွက်ပစ္စည်းတစ်မျိုး တွင် ဒြဗ်စင်အသစ်တစ်ခုကို တွေ့ရှိရသည်ဟု ထင်မှတ်လေ သည်။ စင်စစ်အားဖြင့် ထိုတွင်းထွက်ပစ္စည်းတွင် ဒြဗ်စင်တစ်မျိုး တည်းမဟုတ်ဘဲ၊ ဒြဗ်စင်တဒါဇင်ကျော် ပါဝင်သည်။ ထိုဒြဗ်စင် များသည် တစ်ခုနှင်တစ်ခု အလွန်တူကြသဖြင့် ဒြဗ်စင်တစ်မျိုး တည်းဟု ထင်မှတ်ရပေသည်။ ၁၉၂၆ ခုနှစ်တွင် ဒြဗ်ပေါင်း ၁၅ မျိုးခန့် ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းထားခဲ့သည့်အနက် ၁၄ ခုမြောက် ဒြဗ်စင်ကိုတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၁၅ ခုမြောက်ဒြဗ်စင်ကိုမူ ရှားပါးသော ဓာတ်မြေပါရှိသည့် တွင်းထွက်ပစ္စည်းများမှာ မတွေ့ရှိဘဲ၊ ယူရေး နီးယမ်း ကွဲထွက်၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ဒြဗ်စင်များတွင်သာ တွေ့ ရှိခဲ့သည်။ Tb သည် ငွေထက် နှစ်ဆ များသော်လည်း ရှားပါးဒြပ်စင်များထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်း သည် များစွာသော သတ္တု အရင်းအမြစ်များတွင် ပါဝင်နေသော်လည်း သဘာဝတွင် လွတ်လပ်စွာမတွေ့ရှိနိုင်ပါ။ အဓိက သတ္တုရိုင်းများမှာ Monatize, Bastnasite and Cerite တို့ဖြစ်သည်။ အဓိက သတ္တုတွင်း နေရာများမှာ တရုတ်၊ အမေရိကန်၊ အိန္ဒိယ၊ သီရိလင်္ကာ နှင့် ဩစတြေးလျ တို့ဖြစ်သည်။ ထုတ်လုပ်ပြီး Tb ပမာဏမှာ တန်ပေါင်း ၃၀၀ ၀၀၀ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ထုတ်လုပ်မှု နှုန်းမှာ တစ်နှစ်လျှင် ၁၀ တန်ဖြစ်သည်။

ကျန်းမာရေးသက်ရောက်မှုများ

အချို့သောရှားပါးသည့် ဓာတ်မြေများနှင့် ခြားနားချက်တချက်မှာ ဒြဗ်စင်၏ဒြဗ်ပေါင်းများတွင် အရောင်ကင်းမဲ့ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ တာဘီယမ်ဟူသော အမည်သည် ရှားပါးသည့်ဓာတ်မြေများကို ပထမဦးဆုံးတွေ့ရှိခဲ့ရာ ဆွီဒင်နိုင်ငံရှိ အစ်တာဘီရွာကို အစွဲပြု ၍မှည့်ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ တာဘီယမ်သည် ဇီဝဗေဒ အခန်းကဏ္ဍ တွင် ပါဝင်မှု မရှိပါ။ ၎င်းကို ကိုယ်ခန္ဓာအတွင် ရောက်ရှိပါက အနည်းငယ် အဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေနိုင်သည်။ Tb အမှုန့် နှင် ဓာတ်ပေါင်းတို့သည် အရေပြား နှင့် မျက်လုံးတို့ကို ထိတွေ့မိပါက အလွန် နာကျင် ကျိန်းစပ်စေနိုင်သည်။ ၎င်း၏ အဆိပ်အတောက် ပမာဏကို အသေးစိတ် လေ့လာဆဲ ဖြစ်သည်။

ပတ်ဝန်းကျင်သို့သက်ရောက်မှုများ

Tb သည် အပင်များနှင် သတ္တဝါများကို ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ မည်သည့် ထိခိုက်မှုမှ မဖြစ်စေပါ။